27184

regulacji nie są dobrem darmowym. Regulacja i nadzór bankowy mają przede wszystkim chronić klientów banków przed istnieniem niedoskonałości i błędów rynku, które byłyby dla nich bardzo dotkliwe w sytuacji pełnego zderegulowania rynku.

O ile regulacje i nadzór powinny chronić klientów instytucji finansowych (w tym banków) przed asymetrią i brakiem informacji, oszustami i niekompetencją instytucji finansowych, jak też niebezpieczeństwem konfliktu interesów i instytucji finansowych, o tyle nie jest słusznym chronienie klientów przed wszystkimi możliwościami utraty pieniędzy, albowiem zniknąłby ważny element działalności gospodarczej, jakim jest ryzyko.

Ostatecznie na rynku decyzje gospodarcze są podejmowane przez uczestników działalności gospodarczej: przedsiębiorstwa produkcyjne i handlowe, konsumentów (gospodarstwa konsumenckie), banki, firmy ubezpieczeniowe, pracujących itp. Konsumenci (gospodarstwa konsumenckie) rozstrzygają m.in. o sposobie lokowania wolnych środków finansowych. Banki podejmują decyzję o wyborze kredytobiorców, wielkości udzielanych kredytów, warunkach na jakich kredytobiorcą zostaną udostępnione kredyty. Z wszystkimi tego typu decyzjami jest związane ryzyko i odpowiedzialność. Rolą nadzoru bankowego nie jest podejmowanie za banki decyzji komercyjnych, co nie oznacza, iż nie może on, w trosce o interesy wierzycieli banków i bezpieczeństwo całego systemu bankowego, wykorzystywać wobec banków środków przymusu administracyjnego, w które został wyposażony przez ustawodawcę. Należy odróżnić pojęcie nadzoru od pojęcia kontroli. Istotą działalności kontrolnej jest obserwacja zjawisk, które są przedmiotem kontroli, ich analizowanie i przedstawianie wyników tej analizy organom bezpośrednio kierującym działalnością kontrolowanego podmiotu. Kontrolujący nigdy nie odpowiada za działalność kontrolowanego podmiotu. Z kolei nadzorujący obserwuje i rozpoznaje sytuację, dokonuje jej oceny, ale też współkieruje czy współadministruje podmiotem i tym samym odpowiada (czy też współodpowiada) za wyniki działalności nadzorowanego podmiotu. Nadzór bankowy co prawda nie współzarządza bankami, ale jest współodpowiedzialny za funkcjonowanie (bezpieczeństwo, sprawność, stabilność) systemu bankowego. Jako, w pewnym sensie rzecznik interesu publicznego (jednym z elementów tego interesu jest sprawny, bezpieczny i stabilny system bankowy), powinien być niezależny. Niezależność instytucji sprawującej nadzór bankowy winna być w niezależności organizacyjnej, jak również finansowej, programowej i metodologicznej. Przez niezależność organizacyjną rozumie się takie usytuowanie nadzoru w systemie administracji publicznej, w którym nie można byłoby wpływać na wykonywanie przez instytucję nadzoru jej ustawowych uprawnień i obowiązków przez decyzję, zalecenia lub inne formy oddziaływania administracyjnego.

Niezależność finansowa oznacza zagwarantowanie takich środków finansowych jak działalność instytucji nadzoru, które umożliwiają realizację, z jednej strony bieżących ustawowych uprawnień i obowiązków, a z drugiej stabilny, planowy, jak również perspektywiczny rozwój nadzoru.

Niezależność programowa to swoboda określania przedmiotu i zakresu realizowanych działań tak kontrolnych jak również nadzorczych. Jest niezależna od decyzji administracji rządowej, ale też nacisków np. zarządów banków czy organizacji konsumenckich. I wreszcie, czwarty wymiar niezależności nadzoru bankowego, to niezależność metodologiczna, przez którą rozumie się swobodę wyboru przez instytucję nadzoru metodologii, metod i technik badania podmiotów podlegających analizie.

Podane wyżej cztery wymiary niezależności instytucji nadzoru bankowego, dodajmy pełnej niezależności, mogą wystąpić jedynie w rozważaniach modelowych.

W skrajnym modelu nadzoru bankowego można sobie wyobrazić instytucję nadzoru w pełni zależną (podporządkowaną) od administracji rządowej. Od rządu otrzymywałaby zlecenia dotyczące sposobu realizacji funkcji nadzoru, byłaby finansowana ze środków będących w gestii rządu, o wyborze metod i techniki badania jak również przedmiocie działań kontrolnych i nadzorczych decydowałaby również administracja rządowa. Taki formalny nadzór bankowy mógł funkcjonować w modelu gospodarki nakazowo-rozdzielczej.

Jak wynika z doświadczeń państw, w których system bankowy ma dłuższą tradycję niż w Polsce, do podstawowych zadań nadzoru bankowego należą: