Obraz017

Biorąc pod uwagę przedstawione spostrzeżenia można stwierdzić, że warunki pracy w ośrodkach pomocy społecznej nie zawsze sprzyjają efektywnej realizacji pracy socjalnej. Dotyczy to zarówno w pewnym zakresie wymiaru obciążenia indywidualnego pracowników, jak i aspektów natury organizacyjno-socjalnej, co wiąże się z niedofinansowaniem strukturalnym pomocy społecznej.

Prawidłowa realizacja stawianych przed pracownikami socjalnymi zadań wymaga zapewnienia im odpowiednich warunków pracy. W wielu przypadkach jednak nie mogę pozbyć się wrażenia, że pomimo rzeczywiście obiektywnie nie najlepszych uwarunkowań lokalowo-socjalnych, w jakich przychodzi pracownikom socjalnym realizować zadania przynależne tej profesji, przyzwyczaili się oni powołując na owe braki racjonalizować i usprawiedliwiać własne niedociągnięcia oraz uchybienia zawodowe.

3. Rozbieżność celów

Istotnym czynnikiem mogącym utrudniać osiągnięcie współpracy pomiędzy klientem a pracownikiem socjalnym jest także rozbieżność celów, jakie przyświecają poszczególnym stronom. Oprócz wymienionych powyżej dwóch podmiotów, trzecim elementem relacji pomocowej jest także dana instytucja podejmująca działania, czy też szerzej rzecz ujmując, system pomocy społecznej. W praktyce ich cele często rozmijają się lub stoją we wzajemnej kolizji. Zdarza się bowiem, że czegoś innego oczekuje sam klient, czy rodzina, odmienne przeświadczenia prezentuje pracownik socjalny, a jeszcze inne zadania przynależą danej placówce lub instytucji Szczególny przykład tego stanu rzeczy, przede wszystkim ze względu na trudności, jakie taka sytuacja sprawia pracownikom socjalnym, stanowią przypadki interwencji socjalnych, kiedy klient zwykle nie jest zainteresowany żadną zmianą. Są to głównie tzw. klienci przymusowi, niedobrowolni, kierowani po pomoc przez inne osoby lub instytucje, które uważają tego typu działania za wskazane. Innym przykładem są sytuacje związane ze zgłoszeniem zaniedbań lub innych nieprawidłowości funkcjonowania klientów, czy rodziny, na podstawie których pracownicy socjalni są zobowiązani do podjęcia stosownych działań. Najbardziej pożądanym celem dla samych klientów jest w takich sytuacjach utrzymanie pewnego status quo, a wszelkie działania ze strony systemu pomocy społecznej odbierane sąjako intruzja i wkraczanie w prywatność klienta. Opisane sytuacje i postawa klientów przysparzają wiele trudności samym pracownikom socjalnym, często wzbudzając w nich swoją charakterystyczną postawą irytację, złość i poczucie bezsilności.

Realizacja powinności oraz sprostanie stawianym oczekiwaniom wymaga od przedstawicieli tego zawodu nieprzeciętnych umiejętności, a także predyspozycji osobowościowych. Nie bez przyczyny profesję tę określa się w literaturze przedmiotu jako swoiście pojmowaną dziedzinę sztuki, łączącą wiedzę życiową i naukę o człowieku oraz środowisku [Robertis 1996, s. 24].

Odnosząc się do zagadnienia wiedzy i kompetencji, w ostatnim czasie widać wyraźnie większe zapotrzebowanie na szkolenia i edukację pracowników socjalnych, co pozostaje w bezpośrednim związku z wydatkowaniem funduszy europejskich, o czym wspomniałem uprzednio. Jak wynika z wypowiedzi samych pracowników socjalnych i doświadczenia życiowego, nie zawsze liczba i czas szkoleń przekładają się na opanowanie konkretnych umiejętności. Czasami także na przeszkodzie wprowadzenia zmian stoją względy for-gnalno-organizacyjne, niezależne od kompetencji samego pracownika. i Ciekawą kwestią w tym kontekście są osobiste przekonania pracowników /Socjalnych na temat przydatności do wykonywania zawodu określonej 'f^yiedzy oraz wybranych umiejętności [zob. Szczepkowski 2002]. Jak wynika M badań własnych, pracownicy socjalni wskazywali przede wszystkim na Mijniejętności interpersonalne oraz wiedzę z zakresu nauk społecznych i me-jycyny, jako tych kategorii, które z ich perspektywy są szczególnie przydat-i w wykonywaniu zawodu pracownika socjalnego. W pierwszej z wyróż-ponych kategorii podkreślali znaczenie takich umiejętności jak: łatwość nawiązywania kontaktów interpersonalnych, asertywność, komunikatywność, j>. Duże znaczenie przywiązywali także do znajomości przepisów prawnych Umiejętności ich stosowania w praktyce. Ponadto istotną wagę przykładali » praktyki i doświadczenia życiowego upatrując w tej kategorii kluczowe liczenie dla prawidłowej realizacji swoiście rozumianej pracy socjalnej.

występowały przy tym istotne zależności pomiędzy przekonaniami na |ąt przydatności którejś z kategorii wiedzy i umiejętności a takimi zmienni różnicującymi badaną populację jak: wykształcenie, staż, czy środowi-? pracy.

IjWarto w tym miejscu przytoczyć dla przykładu opinię jednego z bada-E|H pracowników socjalnych, która dobrze oddaje realny wymiar praktyki $Ćy socjalnej. Otóż na pytanie o rodzaj przydatnej wiedzy i umiejętności wołana respondentka zamieściła następującą wypowiedź: „W aktualnej Nacji najpotrzebniejszym rodzajem umiejętności jest zdolność szybkiego Prawnego wypełniania kwestionariuszy wywiadu środowiskowego” [ibid. |17]. Tym samym wypowiedź ta deprecjonuje w pewnym sensie wartość #ej wiedzy oraz pozostałych szeroko opisywanych w literaturze przed-