Obraz079

do ubóstwa, biedy. Klientów pomocy społecznej dotykają problemy, takie jak bezrobocie, przemoc, problemy wychowawcze, choroby, etc. Wielu klientów pomocy społecznej to osoby niepełnosprawne i osoby starsze, ale do OPS przychodzą wszyscy ci, którzy z jakichś powodów nie są w stanie sami zapewnić sobie godnego bytu. Problemy przyczyniają się do deprecjacji, wielokrotnie marginalizacji i stygmatyzacji społecznej, czego konsekwencją jest niska samoocena, poczucie klęski, agresywne zachowanie, frustracje, depresje i inne” [por. Opolska 2008, s. 51]. Bardzo często postawę takich klientów cechuje skłonność do narzekania na wszystko i wszystkich, a także brak gotowości do zmiany, o czym pisałem w innym miejscu tego opracowania. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest zbyt mała wiara w.możliwość zmiany własnej sytuacji, (brak. nadziei), związana z niskim poziomem posiadanych kompetencji oraz poczucia osobistego sprawstwa. Klienci po prostu nie mają dość siły i przekonań budujących ich podmiotowość, aby mogli sobie nie tylko wyobrazić, ale przede wszystkim podjąć stosowne działania w celu zmiany, poprawy własnej sytuacji życiowej. W PSR-nie tylko wzmacniamy kompetencje klientów, ale równolegle rozbudzamy także ich nadzieję dotyczącą realizacji celów i pragnień. Klient pozbawiony tych dwóch elementów nie zrobi nawet małego kroku w kierunku poprawy swojej sytuacji. Tak więc wydaje się, że właśnie z uwagi na tak scharakteryzowaną populację klientów pomocy społecznej opisywana metoda jest szczególnie predysponowana do jej spożytkowania w obszarze pracy socjalnej.

Konflikt celów pomiędzy instytucją, pracownikiem socjalnym a klientem

Praktycy upatrują trudności w realizacji założeń PSR w pracy socjalnej w fundamentalnym konflikcie w zakresie ról i celów każdej ze stron relacji.

0    innego przecież chodzi samemu klientowi, pracownikowi socjalnemu

1    reprezentowanej przez niego instytucji. Klienci często chcą otrzymać jak największe z możliwych w ich sytuacji wsparcie, głównie w formie pomocy materialnej. Pracownicy socjalni chcieliby widzieć efekty swojej pracy, a przy tym mniej pracować lub tak pracować, aby tak bardzo się nie „spalać”.

. Z kolei instytucja i władze lokalne za nią stojące zainteresowane są „świętym spokojem”, wynikającym ze skutecznych działań w zakresie rozwiązywania różnorodnych problemów społecznych scedowanych na placówki pomocy społecznej. Konflikt ten jednak ma charakter pozorny i wynika z koncentracji na środkach, a nie celach, jakie przyświecają tym poszczególnym podmiotom. Można byłoby spróbować odpowiedzieć na pytanie: po co, albo w jakim celu chcą tego klienci? Prawdopodobnie, żeby lepiej, bardziej satysfakcjonująco żyć. Kiedy klienci ci będą potrafili lepiej funkcjonować społecznie, co stanowi podstawowy cel pracy socjalnej, lepiej będzie się wiodło także samym pracownikom socjalnym. Będą mniej sfrustrowani, bardziej zadowoleni ze swoich efektów, a tym samym mniej narażeni na syndrom tzw. wypalenia zawodowego. Instytucja którą reprezentują, także zapewne zauważy ich starania przyczyniające się do zmiany jej wizerunku i odbioru społecznego.

Przytaczając taki sposób rozumowania oczywiście mam świadomość zastosowanych uproszczeń. Niemniej jednak wydaje się, że te różnice pomiędzy stronami naprawdę występują w odniesieniu do środków, sposobów działania i form, a nie celów. Poszukiwanie tego, co łączy te wszystkie podmioty może stanowić płaszczyznę współpracy, o którą przecież chodzi nie tylko w Podejściu Skoncentrowanym na Rozwiązaniach.

Nieodpowiednie warunki organizacyjno-socjalne w ośrodkach pomocy

społecznej

Innym ograniczeniem mającym wpływ na możliwość stosowania PSR w pracy socjalnej są nieodpowiednie warunki, które możemy najkrócej okre-ślić mianem organizacyjno-socjalnych. Szerzej zostały one scharakteryzowane w rozdziale drugim. Duża liczba klientów przypadająca na pracownika socjalnego, warunki lokalowe niezapewniające intymności w trakcie rozmo-wy, itp., to tylko niektóre z nich. Z drugiej jednak strony większość klientów pomocy społecznej stanowią osoby, które od lat korzystają z niej zawyżając stosowne statystyki. Stanowią także pośredni dowód niskiej skuteczności działań realizowanych w tradycyjny sposób. Poszczególni pracownicy socjalni nie mają zwykle wpływu na owe warunki, które stanowią wypadkową nie tylko umiejętności menadżerskich kadry kierowniczej, ale także kondycji krajowego, a tym samym i lokalnego budżetu. Pocieszające w tej sytuacji mogą być jednak dwie kwestie. Po pierwsze, w wielu miejscach na mapie ośrodków pomocy społecznej następuje wyraźna poprawa warunków ich funkcjonowania. Pod drugie, skoro w takich realiach pracownicy socjalni zmagali się do tej pory realizując w moim przekonaniu trudniejszy i mniej skuteczny wariant pracy socjalnej, to tym bardziej możliwe jest zastosowanie choćby w pewnym wymiarze innego, bardziej ekologicznego i sprzyjającego nie tylko klientom, ale także samym pracownikom socjalnym modelu pracy.

Trudności związane z rezygnacją z własnych omnipotencji na rzecz uznania

kompetencji klienta

Na kłopoty w tym zakresie wskazuje za L. Millerem I. Krasiejko, która uznaje, że „w pracy socjalnej oprócz pracy na zasobach klienta, analizie wyjątków, o wiele częściej niż w terapii pracownik posługuje się zasobami zewnętrznymi (np. świadczeniami pieniężnymi) oraz jest w pewnym sensie ekspertem (przekazuje wiedzę o uprawnieniach usługobiorcy do świadczeń.

157