Obrazek 0006

Rozdział 4

STERYLIZACJA PRZY POMOCY PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO

W procesie sterylizacji wykorzystywane są następujące rodzaje promieniowania elektromagnetycznego:

•    promieniowanie gamma

•    promieniowanie ultrafioletowe

Źródłem promieniowania gamma, stosowanego w utrwalaniu żywności, są urządzenia

60

nazywane bombami kobaltowymi, zawierające izotopy promieniotwórcze Co lub rzadziej Cs oraz akceleratory liniowe. Aparaty te emitują promieniowanie gamma o dużej przenikliwości. Siła ich bakteriobójczego działania zależy od ilości energii zaabsorbowanej przez napromieniowany materiał. Wielkość zaabsorbowanej dawki wyrażana jest w grejach (Gy). 1 Gy = 1 dżul/kg masy (1Gy = 100 radów).

Przykłady zastosowania promieniowania gamma :

•    utrwalanie żywności pochodzenia zwierzęcego

•    wyjaławianie ziaren, orzechów i przypraw

•    konserwacja świeżych owoców i warzyw

•    narzędzia medyczne jednorazowego użytku

Mechanizm bakteriobójczego działania promieni gamma polega na uszkadzaniu DNA Najwrażliwszą na to promieniowane grupę stanowią formy wegetatywne bakterii. Bardziej oporne są. w kolejności wzrastającej oporności, drożdże i pleśnie, formy przetrwalne oraz wirusy

Skuteczność wyjaławiania promieniami gamma zależy od:

•    dawki promieniowania

•    warunków środowiska (temperatury, pH, składu chemicznego napromieniowywanej żywności)

4.1. WYJAŁAWIANIE PRZY POMOCY PROMIENI UV

Źródłem promieni UV są lampy kwarcowe. Najbardziej skuteczne bakteriobójczo jest promieniowanie UV o długości fali = 250 - 260 nm, Promienie UV, z uwagi na małą przenikliwość, działają tyiko na wystawione na ich bezpośrednie działanie powierzchnie, itp. Mechanizm działania promieni UV polega na uszkadzaniu DNA poprzez tworzenie mostków pomiędzy tyminami Powstają przez to pętle które nie są powielane przy procesach replikacji DNA. W ten sposób nowopowstałe nici DNA zawierają wiele braków, co uniemożliwia rozwój nowopowstałej komórki. Do wyjaławiania promieniami UV form przetrwalnych bakterii zarodników grzybów oraz wirusów konieczne jest przedłużanie czasu naświetlania od 2 do 5 x. Schemat działania promieni UV przedstawiono na rys. 3

Rys. 3

SCHEMAT DZIAŁANIA PROMIENI UV NA DNA

Przykłady zastosowania promieniowania UV:

•    wyjaławianie pomieszczeń szpitalnych, itp.

•    wyjaławianie pomieszczeń, powierzchni roboczych i przedmiotów w pracowniach mikrobiologicznych, laboratoriach przyzakładowych, itp.

•    wyjaławianie niektórych pomieszczeń składowych, np. chłodni

•    wyjaławianie powierzchni jaj

Skuteczność wyjaławiania promieniami UV zależy od:

•    formy w jakiej występują oraz liczebności mikroorganizmów w poddawanym działaniu UV środowisku

■ emitowanej długości fali

•    czasu działania UV

•    stopnia zanieczyszczenia powietrza cząstkami mechanicznymi

•    wilgotności powietrza

•    odległości wyjaławianego obiektu od źródła promieniowania (skuteczność maleje z kwadratem odległości)

Efekt działania lamp UV zależy głównie od ich mocy oraz odległości od naświetlanej powierzchni.

_J