Obraz
6

ROZDZIAŁ / )

Epifania Bohatera Polaków i. Słowo a Widka Całość

Mickiewicz me hibił rozpisywać się o własnej twórczości. afc kiedy już decydował się podać do wiadomości kilka zdań o jakimś swoim J dziele, formułował sąd jasny i rzeczowy . Oto jego wypowiedź o II części Dziadom _Scena rozrywa się najpierw w głębi Litwy, w wiejskiej kaplicy, a świat poetycki tej sceny jest utworzony w duchu pojęć ludowych, złożonych ze szczątków'tradycji pogańskich zmieszanytń z wierzeniami chrześcijańskimi" (V, 276). Powstał więc ten świat, aby użyć słów Mickiewicza wykoszonych przy innej okazji. z „zasobu wierzeń", które istnieją obok reftgi i nie wiążą się ściśle z „dogmatem głównym", _a§s zdają się wyrastać z tych samych korzeni" i znajdują „wyjaśnienie w dogmacie" (VIII, 177).

i To pomieszanie rehgh z praktykami magicznymi, o którym czytamy również w przedmowie poety, jest szczególną cechą obtzędo przedstawionego w tej części arcydzieła. W wer%i wcześniejszej pomieszanie to było bardziej widoczne, ponieważ ciemnymi czynnościami zarządzał wówczas ksiądz.¹ Mistagog był więc najpierw kapłanem chrześcijańskim, który uprawiał magię, co prawda tylko raz do roku. W wersji ostatecznej jest to ludowy poeta-mag. który — z kolei — rozporządza mocami związanymi z sakramentem kapłaństwa. Tak czy inaczej, jobrzed g^r^rah^jnagiczno-rehgijDy, że posłużę się ułobtooym terminem dzisiejszej antropologii kulturalnej.*

Ten charakterystyczny dla romantyzmu ostentacyjny nawrót do magii ludowej był wydarzeniem równie szokującym, co znamiennym/Z badań Jeana Dełumeau wynika, że w wieku XVII zarówno katolicy, jak i protestanci, zresztą ku swemu ogromnemu zdumieniu, odkryli, iż Europa jest sduystxanizD«ana w bardzo powierzchowny sposób.³ Okazało się, że lud przechował przedchneści-