Obraz4

zwałowej należy pamiętać o tym, że piaszczyste przewarstwienia w niej wy- I stępujące mogą okresowo przewodzić wodę, a tym samym zmieniać konsys- j tencję gliny. Ogólnie można zatem stwierdzić, iż wartość gliny zwałowej jako J podłoża budowlanego zależy od głębokości występowania pierwszego pozio- | mu wody podziemnej. Przy prowadzeniu robót ziemnych w glinie zwałowej J należy również pamiętać o zabezpieczeniu wykopów przed dopływem wód i opadowych.

W wielu miejscach w Polsce glina zwałowa jest eksploatowana jako suro- I wiec dla zakładów ceramiki budowlanej. O jej przydatności do tego celu decy- I duje zazwyczaj stosunkowo mała domieszka najgrubszych frakcji i niewielka, I dopuszczana odpowiednimi normami, zawartość węglanu wapnia.

Gliny zwietrzelinowe powstają w wyniku jednoczesnego działa- I nia wietrzenia mechanicznego i chemicznego na skałę litą. Gliny tego typu mogą zawierać wszystkie frakcje, przy czym udział frakcji grubych wzrasta na ogół w głąb, tj. ku stropowi skały macierzystej. Gliny zwietrzelinowe można I spotkać tam, gdzie występuje niezbyt duże pochylenie terenu, gwarantujące I utrzymywanie się zwietrzeliny na danym obszarze. Skład petrograficzny gliny 9 zwietrzelinowej jest zależny od skały macierzystej.

Na obszarach, gdzie występują jednocześnie gliny zwietrzelinowe i gliny 1 zwałowe (np. obrzeżenia Jury Krakowsko-Częstochowskiej), odróżnienie tych typów glin może nastręczać pewne trudności ze względu na podobny skład 1 petrograficzny. W takim przypadku niewątpliwym wskaźnikiem, określającym glinę zwałową jest obecność w grubych frakcjach głazików skał Skandynaw-1 skich. Głazy występujące w glinie zwietrzelinowej charakteryzują się brakiem obtoczenia w przeciwieństwie do głazów w glinie zwałowej.

Glinę zwietrzelinową z punktu widzenia geologiczno-inżynierskiego należy oceniać podobnie jak glinę zwałową. Własności mechaniczne tej skały polep-; szają się w miarę wzrostu zawartości grubych okruchów, które tworzą rodzaj „szkieletu” mogącego przenosić znacznie większe obciążenia niż frakcje drobniejsze. Gliny zwietrzelinowe pokrywają stosunkowo duże powierzchnie na obszarze Karpat fliszowych. Ponadto możemy spotkać je w postaci płatów i w rejonie Gór Świętokrzyskich, w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej i w Sudetach.

Obok wymienionych genetycznych typów glin mogą występować na niewielkich obszarach gliny deluwialne.

4.3.6.2. Skały scementowane

B re k c j e

Skały składające się z ostrokrawędzistych (nieobtoczonych) okruchów frakcji kamienistej lub żwirowej. Występują lokalnie w różnych regionach Polski najczęściej w bezpośrednim sąsiedztwie skaty macierzystej. z któro] j powstały. Zasięg występowania brckeji jest zwykle bardzo mały. Nie /.nujduji| one praktycznego zastosowania. Niekiedy w kompleksie zlepieńca (patrz niżc|) znajdujemy fragmenty składające się z nieobtoczonych okruchów, mające charakter brekcji.

Zlepieńce

Ten typ skał powstaje w wyniku cementacji otoczaków o frakcji kamienistej lub żwirowej. W Polsce centralnej najczęściej wykorzystywany jest w budownictwie zlepieniec „zygmuntowski” (nazwa regionalna) z góry Zygmun-tówki położonej w Kielcach. Jego nazwa pochodzi od pierwszej kolumny Zygmunta w Warszawie, która była z niego wykonana.

Zlepieniec „zygmuntowski” składa się z otoczaków wapiennych scemento-wanych lepiszczem wapnistym lub żelazisto-wapnistym. Ogólna barwa tego zlepieńca jest szaro-wiśniowa z licznymi, jasnymi żyłkami kalcytu. Skała ze względu na swoją małą odporność na wietrzenie — jest wykorzystywana najczęściej na okładziny ścian wewnątrz budynków. Mała odporność na ścieranie wyklucza możliwość jej zastosowania w szerszym zakresie na schody i posadzki. Nazwa kamieniarska — „marmur Zygmuntówka”.

Piaskowce

Skały te dość powszechnie występują na terenie Polski. Ich własności mechaniczne zależne są od składu mineralnego ziarn i od rodzaju lepiszcza. Najlepsze własności mechaniczne i odporność na wietrzenie wykazują piaskowce, w których dominuje kwarc, a lepiszcze jest krzemionkowe.

W Warszawie i w centralnej Polsce wykorzystuje się najczęściej piaskowce / ziemi kielecjciej.

Piaskowiec szydłowiecki (z okolic Szydłowca) — barwa kremowoszara lub kremowa, na powierzchniach zwietrzałych jasnoszara. Ziarna kwarcu scemen-lowane bezpostaciowym lepiszczem krzemionkowym. Często wykorzystywany W Warszawie jako zewnętrzna okładzina elewacji, np. Zamek Królewski, MDM.

Piaskowiec wąchocki (tumliński) — jego nazwa pochodzi również od miejscowości na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, gdzie występuje. Charakterystyczna barwa ciemnoczerwona lub brunatnoczerwona. Ziarno kwarcowe ■cementowane lepiszczem żelazisto-krzemionkowym. W Warszawie można go ■potkać w formie okładzin fragmentów elewacji (np. cokoły niektórych budyniów na MDM).

Piaskowce fliszowe — na ogół barwy szarej o różnych odcieniach, ■rcdtiica ziarna bardzo zmienna. Lepiszcze stanowi kombinacja krzemionki, Węglanu wapnia i minerałów ilastych w różnych stosunkach procentowych. ■Hjlepsze własności mechaniczne wykazują przeważnie odmiany drobnoziami-nlr Najlepsze parametry mechaniczne i dobrą odporność na wietrzenie osiągani piaskowce z okolic Istebnej (istebniańskie) we fliszu karpackim. W Warszawie wykorzystano te odmiany piaskowca np. na Stadionie Dziesięciolecia I |uko wykładziny murów oporowych w przekopach Trasy Łazienkowskiej.

[ W Górach Świętokrzyskich, w paśmie Łysogór występuje piaskowiec zwa-li\ k w a i c y t y c z nym, którego cechą charakterystyczną jest wtórne prze-piysializowanie krzemionkowego lepiszcza.