Obraz2 2

wszystko zaczyna ^ t........    .

_xv Książe Psalmów wciąż powraca wezwanie «.

_L radosnego uwielbienia Boga. W lacmsk.m tłuma-

^Iter/a czvtamv: cantate Down,o, psalhte sapuąh > ^    *    . V _______ nlnuilitt' niiinwus

CONTEMPLATIO

wszystko atezyoa sio od psalmdw. To właśnie

_    .    •.:«Aurr.v.'iwP7vvaniedo

Pcalhwa CZVMmV. CHrinm    f —

££««»*HW —»    T£“

u Kochanowskiego: kleszczmy mamy    ^1,1

Lszcie - wIAi-Jł* i omlaf i»    Naiarczvwos.

\vszvstkich tych wezwań sprawiła, że jeden z pierwszy .te... „inn., dominikanów, błogosławiony Hur

sn.ic go z lenistwa." A co znaczy „jubilate"? Intryguje informacje na ten temat podaje Słownik łacińsko-polsl Mariana Plezi, według którego iubilum to „radosny śpiei (pasterzy i robotników rolnych)" ,iubilatio to „wrzask, krzyl (także radosny)”, a czasownik lubiło liurilo) znaczy: „krzy czec, w\'dawać okrzyki radości *. Skąd takie słowa w Pi śmie świętym? Ano. są to dość dokładne odpowiednik hebrajskich słów terou ii i ru\L Terminy te oznaczały pier wotnie r\ tualne okrzyki tłumu, świąteczne lub bitewne w póżniejsz\Tn zas czasie z\ skały znaczenie ściśle liturgicz ne, jak o t\ m świadczy psalmy. A zatem biblijna jubilacja U okrzyki triumfu na cześc Boga. Stąd w Biblii Tysiąclecia sio w a: ,.wykrz\ kujcie radośnie”. Ciekawsze jest tłumaczenia Biblii Króla Jakuba z ln 11. w którym jubilacja została odda na jako „joyful noise”, radosny zgiełk.

Najgłębsze wyjaśnienie tego. czym jest jubilacja, przed stawił święty Augustyn objaśniając psalmy. lak wiado mo, Augustyn jako biskup wygłosił cykl kazań, w których skomentował całej Księgę Psalmów. Najważniejszy tek>t Augustyna o jubilacji znajduje się w* objaśnienii psalmu a2, w którym pojawiają się słowa „cantate in ju-bilatione”. W przytaczanym tu anonimowym tłumaczeniu z brewiarza, gdzie komentarz Augustyna stanowi czytanie na dzień św. Cecylii, patronki muzyki kościelnej, kluczowe słowa oddano jako „śpiewanie z radością' i „okrzyk radości”.

-Bóg sam wskazuje ci niejako sposób śpiewania. Nie szuka) slow. ,ak gdybyś był w stanie wyrazie to. w czvm Bóg zna|du|e upodobanie. Śpiewaj z okrzykami radości (In ju-It ahonecane.). Śpiewać pięknie Bogu. to znaczy śpiewać radością. Co znaczy śpiewać z radością? Znaczy to aby rozumieć, ze nie można wyrazie słowami tego. co Iw

^d' ^ ^ewają czv to wc£S£

Z    jakiejś napełniającej rado

ogarnięci ,ednak nieu    ^Sł°^Wach'

i wydają okrzyki radości    *

Okrzyk radości (jubilum) wskazuj » -** uczuciem, którego me Sf^'^V^^ione s,ę ono nałez^n^^^ ^. ^muż

^mu ^'gu \iewysiowionvm C    wewysłowione-

nwzesz zamknąć w słowach jesh z ^ ^ ^ ^któIVS° ^nie

- nie wolno ci mil^T    ^G° " > ‘

luk wznieść okrzyk wesela’ \,,_vh '    “"*8* P^taje.

" garncach słów    ^rados<- ™e zamyka sie

38

W innym miejscu Augustyn powiada: „Owa jubilacja, zwana przez kantorów sekwencją, prowadzi nas do takiego stanu ducha, w którym nie potrzeba wypowiadać słów, a umysł samą myślą wyjawia duchowi, co w sobie kryje"’

|ak widać, w swoich objaśnieniach Augustyn nawiązuje do utrwalonego w łacinie znaczenia słowa „iubilus". Z drugiej strony pojawia się u niego nowe rozumienie jubilacji, nierównie głębsze. W przemyśleniach Augustyna zachwyca stwierdzenie o życiowej konieczności uwielbienia Boga śpiewem: „nie wolno ci milczeć". Potrzeba wypowiedzenia radości jest tak wielka, że musi znaleźć spełnienie, choćby brakowało słów. To nie wszystko: okazuje się, że śpiew bez slow jest właściwym sposobem zwrócenia się do niewypowiedzianego Boga. Taki stan rzeczy wydaje się paradoksalny, skoro kult chrześcijański przez św. Pawła nazwany jest logikę latrcia, co Biblia Tysiąclecia tłumaczy jako „rozumną służbę Bożą", a co można rozumieć także jako „uwielbienie Boga naznaczone słowem". To ostatnie znaczenie podaje kardynał Ratzinger w swych rozważaniach o muzyce kościelnej podkreślając zarazem, że nie chodzi tu prosty przekaz komunikatu, ponieważ Słowem, o które ostatecznie chodzi, jest sam Bog. I tu rozwiązuje się paradoks. Znaczenia śpiewu w Kościele nie można zredukować do d\'-daktycznego środka ułatwiającego przekaz treści, jak zdawał się twierdzić wcześniej Augustyn w „Wyznaniach". Gdyby rola Śpiewu w liturgii ograniczała się do tego, można by było śpiew uprościć czy wręcz z niego zrezygnować, co zresztą stało się obecnie powszechne w praktyce Kościoła zachodniego. A przecież nie można tego ucz\Tiić: „nie wolno ci milczeć".

Augusty nowe pojęcie jubilacji podejmuje Kasjodor w swojej definicji, powszechnie przyjętej w średniowieczu: „Jubilacja to wielka radość duchowa, której nie da się wyTa-

zić słowami.”

*    •    *    A    M

(soijitcnthi z Komentarza do psalmów) wyrasta z opisaneg przez Augustyna spontanicznego porywu radości. Kied śpiew acy z pasją wykonują chorałowe alleluja, można od nieŚG w rażenie, jakby kantor improwizował kolejne upięk mżenia melodii, które zaraz po nim podejmuje chór. Tak wła ^snu odbieram niektóre alleluja z repertuaru starorzMTtskie go w interpretacji Ensemble Organum. Jubilacja taka, jak k rozumieją Augustyn i Kasjodor, przekracza granice epol i stylów muzycznych. Niewypowiedziana duchowa radoó da,e się słyszeć choćby w koloraturach sopranu i trąbk z kantaty M Bacha, „Jauchzet Gett in allen Landen”.

AU jut ilacja to nie tylko wzniosły śpiew, to także rado sne okrzyki, ów joyful noise z Biblii Króla Jakuba. Radosny ^    ^^r‘ ⁰Pełnia religijną muzykę baroku, przypomina

^,e " pierwszych słowach kolędy „ln dulci jubilo ‘ ^P°^{bnm,ewa w tek}sfech naszych pastorałek. Pełno w nich j ¹ *' ^ko" ^ania Pasterzy, często rozciągniętych na wie-

,edn    ,^{e humor}> ^st>^ne opisy. Tytułem przykładu

sł h ^{r 1} / ^{m    2nane}^ pastorałki zacz\majacej się od

P-r^Hej'wielkie han za górą":

VVo*^lf^ra ^ ^Skl2ypcach-^aie Ctóecięsłucha;

Ki ^{nj PUaC2ak}** Franek w dudy dmucha,

siaS;;?^aMadekna^

Błażej Matusiak