Obraz5

4)    uzależnienia - z powodu alkoholizmu i narkomanii;

5)    sytuacje nagle i nieprzewidywalne - z powodu zdarzenia losowego, sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Należy podkreślić, że powyższe wyliczenie ma jedynie charakter przykładowy, a wystąpienie innych okoliczności nie eliminuje możliwości uzyskania świadczeń z pomocy społecznej. Trudne sytuacje życiowe wywołane wskazanymi okolicznościami nazywa się czasem ryzykiem socjalnym lub sytuacjami socjalnymi.

ubóstwo i bezrobocie

Mimo że powody udzielania pomocy społecznej nie są określone w kolejności pierwszeństwa ich uwzględniania, to nie bez przyczyny ubóstwo zostało wymienione na pierwszym miejscu. Jest ono podstawowym i jednym z najstarszych bodźców dobroczynności, a następnie opieki i pomocy społecznej. Jest to pojęcie względne, niemożliwe do jednoznacznego zdefiniowania w czasie i przestrzeni. W wielu krajach na przestrzeni stuleci poprawiał się standard życia, w tym również ludzi ubogich, obecnie zaś to, co w jednym państwie jest ubóstwem, w innym może uchodzić za dostatek. Stąd też próba oceny, czy w danym przypadku mamy do czynienia z ubóstwem, musi odwoływać się do pewnych wielkości ekonomicznych, takich jak minimum egzystencji czy minimum socjalne¹. Wyznacznikiem ubóstwa może być również dochód, który jest jednym z kryteriów przyznania wielu świadczeń z pomocy społecznej. Ubóstwo często jest związane z innymi okolicznościami wywołującymi trudne sytuacje życiowe. Niewątpliwie do najbardziej znaczących należy dziś bezrobocie i bezdomność. Zjawiska te są głównie efektem transformacji ustrojowo-gospodarczej w Polsce, w wyniku której został ukształtowany nowy' ład społeczny. Są powodem marginalizacji ludzi i głównym źródłem ubóstwa. Bezrobocie jest jednym z najważniejszych problemów społecznych, powoduje obniżenie standardu życia, rezygnację z aspiracji, utratę poczucia godności. Bezrobotni czują się oszukani i odrzuceni przez społeczeństwo. Brak pracy jest również jedną z podstawowych przyczyn bezdomności. Do innych należą: eksmisje, alkoholizm, likwidacja hoteli robotniczych, brak miejsc w domach pomocy społecznej, przestępczość, brak opieki nad wychowankami opuszczającymi domy dziecka i inne. Zjawiska te stanowią trudne wyzwania dla polityki socjalnej państwa i pomocy społecznej, tym bardziej nie mogą być pozostawione tylko administracji lokalnej. Samorządom terytorialnym brakuje często inicjatywy, a przede wszystkim środków na udzielanie wsparcia. Zapobieganie procesom społecznej izolacji i marginalizacji jest jednym z celów pomocy społecznej.

ochrona godnej egzystencji

Nadrzędnym celem pomocy społecznej jest wsparcie osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Rolą państwa jest stworzenie podstawowych warunków umożliwiających godną egzystencję. Kiedy warunki bytowe (materialne i niematerialne) ulegają skraj-

1

Zob. J. Zarzeczny, Teoretyczne podstawy a praktyka funkcjonowania sektora socjalnego w Polsce. Zarys problematyki, Wrocław 2001, s. 118.