Obraz6

>, sy-

przy-

uzy-

olane ab sy-

nemu pogorszeniu, państwo powinno udzielić jednostce lub rodzinie wsparcia. Czyni to zwłaszcza poprzez system pomocy społecznej. Pomoc ta powinna działać w sytuacjach zagrożenia egzystencji oraz obniżenia jakości życia poniżej społecznie akceptowanego minimum¹.

Pomoc społeczna stawia sobie również za cel zapobieganie trudnym sytuacjom, doprowadzenie do życiowego usamodzielnienia świadczeniobiorców oraz zintegrowanie ich ze środowiskiem. Zwraca się tu uwagę na rolę prewencji, która nie tylko pozwala nie dopuszczać do problemów, ale również obniża koszty udzielania pomocy. Jednakże działalność prewencyjna w tej dziedzinie jest zupełnie niedoceniana, a jej realizacja natrafia na wiele przeszkód. Dotyczą one głównie małego profesjonalizmu kadr pomocy społecznej, braku środków finansowych i ciągle jeszcze słabego współdziałania różnych instytucji pomocy społecznej między sobą i z innymi podmiotami, w tym zwłaszcza z organami administracji samorządowej. Dla wzmocnienia roli profilaktyki w pomocy społecznej potrzebne jest większe zaangażowanie samych pracowników socjalnych, ale również nauczycieli, pedagogów, policji, sędziów i kuratorów sądowych. W praktyce system pomocy nakierowany jest na działania naprawcze, a ciężar prewencji leży poza jego obecnymi możliwościami. Zadania sprowadzające się do zapobiegania trudnym sytuacjom życiowym, choć obciążają państwo i samorządy terytorialne, wykraczają poza działalność instytucji pomocy społecznej i jej prawnej regulacji. Prewencja jest raczej domeną polityki społecznej, a nie pomocy społecznej².

Kolejnym celem pomocy społecznej jest aktywizacja świadczeniobiorców. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej (art. 4 u.p.s.). Pomoc ma charakter przejściowy i zakłada wykształcenie odpowiednich postaw u osób z niej korzystających w celu pokonania życiowych trudności. Taka rola pomocy społecznej stawia przede wszystkim na edukację jej beneficjentów. Powinna ona wzmocnić ich odpowiedzialność oraz uświadomić im prawo do samostanowienia o sobie. Istotne jest również przeciwdziałanie uzależnieniu od pomocy społecznej. Obowiązek współdziałania świadczeniobiorców z jednostkami i pracownikami pomocy społecznej został wielokrotnie zaakcentowany w ustawie, niemniej przepisy dokładnie nie wskazują sposobu jego realizacji. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że przez współdziałanie osoby ubiegającej się o pomoc (lub korzystającej z niej) należy rozumieć gotowość do podjęcia współpracy z pracownikiem socjalnym oraz skorzystanie z uza--adnionych i rozsądnych propozycji pracownika socjalnego, pomagających sobie lub rodzinie przezwyciężać trudne sytuacje życiowe³. W orzecznictwie 'a obowiązek współdziałania zwrócono również uwagę w odniesieniu do rrzeprowadzania wywiadu środowiskowego⁴ oraz postaw osób ubiegających -:ę o świadczenia w stosunku do składanych im propozycji zatrudnienia. Za

zagadnienie

prewencji

w koro zo-dnym ołecz-jwania ivviał się jednym próba odwo-egzy-rownież pomocy

icych na-transfor-ałtowany źródłem lecznych, poczucia iwo. Brak innych w do-ankami zwania lOgąbyć braku-rcia. Za-z celów

rodziny umożli-leka. Rolą fch godną gają skraj-

aktywizacja

świadczenio

biorców

Poisce. Zarys

43

1

H. Szurgacz, Wstfp do prawa pomocy społecznej, Wrocław 1992, s. 75.

2

*    J. Jończyk, Prawo zabezpieczenia..., s. 324.

3

*    Wyrok NSA z dnia 15 kwietnia 1994 r., SA/Gd 37/94, OSS1994, nr 4-5, poz. 172.

4

^Ul Wyrok NSA z dnia 16 marca 2010 r„ IOSK1558/09, LEX nr 595200.