Obraz45

czcionek, przy czym pomagają sobie wzajemnie, skutecznie zastępując nauczy

ciela. Czynność drukowania tekstu tak pochłania dzieci, że nauka czytania i poprawnego pisania przebiega bez wysiłku, z tym że kolejne, bardziej systema*| tyczne ćwiczenia w czytaniu i pisaniu przyjmują postać zabaw i gier. W podob-1 nej atmosferze uczą się dzieci innych sprawności oraz poznają swoje otoczetućfl przy czym czynności dziecka zawsze biorą początek z jego własnego życia, ' z najbliższego i coraz bardziej rozszerzającego się środowiska.

Metoda Freineta opiera się na stosowaniu licznych „technik”. Ich twórca nie aprobował zresztą samego pojęcia metody, zarzucając mu sztywność i stabilność. doceniał natomiast walory bardziej swobodnych „technik wychowaflH czych”.

Obszarem, na jakim w sposób „naturalny” stosuje się owe techniki, nie jest bynajmniej tradycyjny lokal szkolny. Pozostała po nim jedna klasa jako ośrodek] informacji, gdzie odbywają się zebrania uczniów i nauczycieli, znacznie waż-1 niejszą jednak rolę pełni osiem pracowni, gdzie dzieci wykonują różnej czynności, a więc:

-    pracownia z kartami pracy, słownikami, poradnikami i innymi materiałartM informacyjnymi,

-    pracownia z narzędziami i przyborami do konstruowania, mechaniki i pomiarów fizycznych,

-    pracownia do ćwiczeń eksperymentalnych z biologii, chemii i fizyki, J

-    pracownia z drukarnią i urządzeniami do powielania prac graficznych,.ja

-    pracownia z materiałami do artystycznych zajęć twórczych w zakresie ma-| lowania, lepienia, majsterkowania, muzykowania, fotografowania oraz wykony-l wania obrazów, filmów i nagrań magnetofonowych,

-    pracownia do zajęć z drewna i metalu,

-    pracownia do tkania, przędzenia, szycia i gotowania,

-    pracownia do hodowli małych zwierząt i roślin.

Obok tych, odpowiednio w urządzenia i materiały wyposażonych pracowni] nie mniej ważnym miejscem do zajęć jest sad i ogród szkolny z urządź#] niami do hodowli pszczół i zwierząt domowych.

tematy wypracować. W nauce historii uczniowie szeroko korzystają z pomocy nauczyciela. W koń

Podstawowym okresem planowania jest tydzień. Pracę na ten okres planuje się mając na uwadze. że uczniowie poddawani są typowym dla Francji rocznym egzaminom. W poniedziałek każdy uczeń układa swój indywidualny plan pracy, wnosząc do odpowiednich rubryk właściwe numery z karty pracy, które w ramach arytmetyki, geometrii, języka i ortografii ma wykonać. Dla tych właśnie przedmiotów istnieje około stu programów, zebranych w jednym tomie. Do rubryk z innych przedmiotów wpisuje plany i tematy, które ma wykonać sam lub z innymi. Wybiera sobie również

cu tygodnia każdy uczeń zaznacza w swoim planie pracy co wykonał i czego ewentualnie nic zrobił. :w| Takie plany obowiązują od klasy piątej, przy czym uczniowie mogą pracować indywidualnie, po I dwu lub w grupie.

Mimo całej swobody, jaką przyznaje się dziecku, staje ono i tu przed nie lada wymaganiami. Obok tygodniowych kart pracy i kilku odmian indywi-dualnych kart pracy, wreszcie obok kontroli społecznej, jaką zapewnia

&

;azetka szkolna, istnieją jeszcze fiszki kontrołno-badawcze (Fichier de

Travail Cooperatif - FTC), w liczbie około 1000, o tematyce przyrodniczej, technicznej i artystycznej. Na każdej z nich przedstawia się problem wraz z instrukcją co do kierunków poszukiwań oraz narzędzi i materiałów służących do jego rozwiązania. Jest to więc swoisty rodzaj nauczania programowanego. Jednocześnie odpowiednio wypełnione fiszki służą do celów kontrolnych.

System Freineta zapewnił sobie trwałe miejsce wśród systemów dydaktycznych, głównie dlatego, że najpełniej odbija w sobie wszystkie zasady nowego wychowania. Łącząc swobodę dzieci z wszechstronną troską o ich rozwój a zarazem ich bogatą aktywność twórczą z wysokimi wymaganiami, w sposób bardziej konsekwentny niż wszystkie omówione dotąd modele realizuje on ideały pedagogiki współczesnej.

Jeszcze dalej w respektowaniu swobody dzieci - jako głównej zasady edukacji - idzie Aiexander Neil 1. Jego system wszakże, oparty na modelu dowcipnie przez krytyków nazwanym „szkołą rób co ci się podoba'’, tak daleko odbiega od doświadczalnie sprawdzonych systemów i tak lokalny ma zasięg, że brak podstaw do przedstawiania go wśród tych kilku systemów, których na kartach podręcznika nie można było pominąć.

Neillowski model kształcenia mimo swojej niezaprzeczonej oryginalności nie został szerzej upowszechniony. Prawdopodobną tego przyczyną było zbyt radykalne zerwanie z dotychczasowymi doświadczeniami szkolnictwa i związane z tym ryzyko. Ryzyko to kryło się w zbyt dużej swobodzie, z jakiej korzystali wychowankowie Szkoły na Letnim Wzgórzu (Summcrhiil). Zbyt mocno utrwaliła się w pedagogice teza S. Hessena, że w wychowaniu dochodzi się do autonomii wychowanka przez przezwyciężenie heteronomii, tymczasem tu autonomia wyrażała się w całym stylu życia dzieci, była jedyną propozycję dydaktyczną. To właśnie harmonijnemu połączeniu heteronomii z autonomią zawdzięcza swoje powodzenie system Freineta.

Piotr Jakowłewicz Galpierin (1901-1988)

Ze znacznym powodzeniem spotykał się również inny system dydaktyczny, kształtujący się głównie po drugiej wojnie światowej, lecz znajdujący się na przeciwnym biegunie dydaktyki. Ten nowy model opierał się na teorii etapowego kształtowania czynności umysłowych. Jego twórcą był rosyjski psycholog i pedagog P.J. Galpierin.

Teoria etapowego kształtowania czynności umysłowych została zaprezentowana w latach pięćdziesiątych naszego wieku¹, lecz jej korzenie tkwią w znacznie wcześniejszych poglądach Lwa S. Wygotskiego (1896-1934). Przeciwstawiając się subiektywno-idealistycznym zapatrywaniom na istotę psychiki, głosił on pogląd o związku psychiki z zachowaniem. „Psychika w oderwaniu od zachowania, pisał, nie może istnieć, podobnie jak zachowanie bez psychiki’-. Tak więc zmieniając zachowanie człowieka, można zmienić jego psychikę. To

49

1

   Pierwsza praca PJ. Galpierina Opyl auczenija fomirtwanija mytzti i abrazit ukarała sic * 1954 retu-

12    L.S. Wygófsfci Mietndika reflekwlogintskogc i pńcMogiczfsttigt' iuWwijii^i W: ProMemy nm*

miennoj pśichołogii. Leningrad 1926.