Obraz5 2

Regulacje takie występują w prawie pomocy społecznej, które ze szczególną troską odnosi się do osób niepełnosprawnych, starszych, chorych, bezdomnych, do dzieci i uchodźców.

zasada decentralizacji i zasada dualizmu

Ustrój administracji określają m.in. zasady decentralizacji i dualizmu. Decentralizacja jest układem zależności między organami administracji, gdzie organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Organy wyższego szczebla nie mogą wydawać poleceń organom niższego szczebla odnośnie do sposobu załatwiania spraw, mogą zaś w'kraczać w działalność organów niższych tylko w przypadkach określonych prawem. Nadzorują one zatem działalność organów niższego stopnia, ale nie mogą nią kierować. Warunkiem decentralizacji jest samodzielność organów niższych. Przejawia się ona przede wszystkim w sprawach finansowych. Podmiot zdecentralizowany musi posiadać własne źródła dochodu i samodzielnie decydować o wydatkach. Finansowe uzależnienie go od organu wyższego stopnia praktycznie przekreśla sens decentralizacji¹⁶. Samodzielność nie może być utożsamiana z autonomią, jej granice wyznaczają określone prawem środki nadzoru. Typowym przykładem decentralizacji w Polsce jest samorząd terytorialny, który wraz z terenową administracją rządową tworzy dualistyczny model administracji lokalnej. Dualizm polega na wprowadzeniu do administracji terenowej dwóch kategorii organów: działającej w imieniu państwa administracji rządowej i posiadającej odrębną od państwa podmiotowość prawną administracji samorządowej, działającej we własnym imieniu i na własny rachunek¹⁷.

Zasady decentralizacji i dualizmu obecne są w pomocy społecznej poprzez przekazanie zdecydowanej większości zadań z jej zakresu administracji lokalnej. Na organach administracji publicznej ciąży obowiązek wykonywania konstytucyjnych zadań gwarantujących ochronę jednostki w trudnych sytuacjach życiowych, poprzez udzielanie jej różnych form wsparcia. Związane z tym obowiązki państwa ustawodawca podzielił pomiędzy różne organy. Większość zadań z zakresu pomocy społecznej powierzono samorządom terytorialnym, które zawsze uczestniczyły w organizowaniu i udzielaniu pomocy społecznej.

Po reaktywacji samorządu terytorialnego w Polsce w' 1990 r. pomoc społeczna stała się jednym z najważniejszych zadań gminy. Utworzenie kolejnych jednostek samorządu terytorialnego w 1998 r. spowodowało nowy podział obowiązków z zakresu pomocy społecznej między gminą, powiatem i województwem samorządowym. Organy samorządu wykonują zadania w'e własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, samodzielnie finansując większość z nich. Swoboda samorządów ograniczona jest jednak nadzorem sprawowanym przez organy administracji rządowej, których kompetencje są ściśle określone w ustawach samorządowych. W odniesieniu do pomocy społecznej

¹⁶    M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (w:) Z. Cieślak, J. Jagielski, J. Lang, M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Prawo administracyjne, Warszawa 1996, s. 37-38.

¹⁷    B. Jaworska-Dębska (w:) Z. Duniewska, B. Jaworska-Dębska, R. Michalska-Badziak, E. Olejniczak- Szalowska, M. Stahl, Prawo administracyjne, pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2000, s. 129.

52