Obraz7 2

środowiskowy. Jest on najlepszym sposobem ustalenia rzeczywistej sytuacji życiowej osób występujących o pomoc. Przeprowadzany jest w miejscu zamieszkania lub pobytu potencjalnego świadczeniobiorcy i pozwala ocenić jego trudną sytuację oraz realne możliwości jej samodzielnego przezwyciężenia. Ponadto pracownik przeprowadzający wywiad może zaproponować najbardziej odpowiednią dla danej osoby lub rodziny formę pomocy. Należy zaznaczyć, że zaniedbywanie wywiadu środowiskowego i uwzględnianie przez organ wyłącznie dowodów z dokumentów może naruszać zasadę prawdy obiektywnej. Zagrożenia te występują zwłaszcza przy przyznawaniu świadczeń pieniężnych, które wymagają spełnienia kryterium dochodowego. Zdarza się, że przyznanie świadczeń następuje jedynie na podstawie przedstawionych przez stronę dokumentów, w oderwaniu od jej rzeczywistej sytuacji majątkowej.

zasada    Zasada oficjalności wyraża się w różnych czynnościach procesowych

oficjalności dokonywanych przez organ z urzędu. Przejawia się ona, co dotyczy również postępowania z zakresu pomocy społecznej, m.in. w: możliwości wszczęcia postępowania przez organ, decydowaniu o zakresie prowadzonego postępowania, obowiązku zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego, doręczaniu pism procesowych, wszczynaniu nadzwyczajnych trybów postępowania administracyjnego, weryfikowaniu decyzji administracyjnych. W postępowaniu w sprawach pomocy społecznej organ ex officio może dokonać zmiany (uchylenia) decyzji na korzyść, a w określonych przypadkach także na niekorzyść strony. Dopuszczenie przez ustawę o pomocy społecznej wszczęcia postępowania z urzędu jest niewątpliwie rozwiązaniem pozytywnym, w wielu bowiem przypadkach osoby znajdujące się w trudnych sytuacjach nie ubiegają się o przyznanie pomocy, jest to zwykle spowodowane nieznajomością przepisów prawa, a także nieporadnością, wiekiem, niepełnosprawnością czy chorobą. Dlatego też jest uzasadnione, by organy administracji, powołane do zaspokajania potrzeb publicznych z urzędu, podejmowały działania zmierzające do udzielenia pomocy społecznej. Warto dodać, że w ustawie o pomocy społecznej i aktach wykonawczych przewidziane są liczne przypadki działań z urzędu, które nie ograniczają się tylko do postępowania administracyjnego. W szczególności normują je przepisy odnoszące się do ochrony dzieci i zapewnienia im opieki.

zasada    Z zasadą oficjalności łączy się ściśle zasada informowania. Pozycję orga-

informowania nu prowadzącego postępowanie administracyjne przyrównuje do skarżącego, sędziego i obrońcy - w jednej osobie²¹. Wynika z tego, że organ musi czuwać również nad interesem strony. Sprowadza się to głównie do należytego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych oraz do czuwania, by nie poniosły one szkody na skutek nieznajomości przepisów prawa. W literaturze obecne są poglądy, według których zasada informowania wyrażona w art. 9 k.p.a. znacznie łagodzi zasadę ignorantia iuris nocet~. Udzielanie infor-

²¹    M. Wierzbowski (w:) M. Szubiakowski, A. Wiktorowska, Postępowanie administracyjne - ogólne, podatkmoe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi, red. M. Wierzbowski, Warszawa 2004, s. 20.

²²    Z. Janowicz, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1999, s. 82; inne stanowisko zajął NSA w wyroku z dnia 14 listopada 1984 r., SA/Gd 893/84, ONSA1984, nr 2, poz. 105.

54