Obraz(2

gorzędnego. Jest on mianowicie drugorzędny w porównaniu ze znacznie istotniejszym problemem, przed którym stajemy teraz, w porównaniu z „przeciwieństwem egzystencji duchowej i fak-tyczności psychofizycznej”. Ale ów problem ma nie tylko najważniejszą doniosłość ontologiczną, lecz również ogromną ważność psychoterapeutyczną. Przecież w psychoterapii zawsze idzie o to, by egzystencję duchową, która w naszym rozumieniu jest właśnie swobodnym byciem odpowiedzialnym, pobudzić od nowa i przeciwstawić ją pozornie tylko losowemu uwarunkowaniu przez faktyczność psychofizyczną. W obliczu tej fak-tyczności trzeba właśnie budzić świadomość wolności, owej wolności i odpowiedzialności, które stanowią autentyczny byt ludzki.

Ale wprowadzając nasze wszystkie granice on-tologiczne nie uwzględniliśmy jeszcze, że byt ludzki jest nie tylko „bytem decydującym”, lecz również bytem oddzielonym, że więc jest on bytem zindywidualizowanym. Ale jako taki jest zawsze skoncentrowany wokół pewnego środka, wokół własnego środka. Co jednak występuje w tym jego środku? Co wypełnia ten środek? Przypomnijmy sobie definicję osoby, jaką podawał Max Scheler. Określał on osobę nie tylko jako nosiciela, lecz również jako „ośrodek” aktów duchowych. Ale jeśli osoba jest tym, skąd wypływają akty duchowe, jest ona również ośrodkiem duchowym, wokół którego grupuje się to, co psychofizyczne. Osiągnąwszy takie ześrodkowanie bytu ludzkiego, możemy mówić — miast, jak dotychczas, o egzystencji duchowej i faktyczności psychofizycznej — również o osobie duchowej i „jej” sferze psychofizycznej. Nie chcemy jednak przeoczyć przy tym, że wyrażenie „jej” wskazuje, że osoba „ma” sferę psychofizyczną, podczas gdy „jest” czymś duchowym. Rzeczywiście nie mogę przecież powiedzieć poważnie: „moja osoba"; nie „mam” przecież osoby, lecz „jestem” moją osobą. Nie mogę też powiedzieć właściwie: „moje ja”, jestem bowiem „ja”, ale przecież nie „mam” ja. „Mieć” mogę co najwyżej id, właśnie w sensie „mojej” faktyczności psychofizycznej.

Ale wtedy, gdy byt ludzki, jako byt zindywidualizowany, koncentruje się wokół osoby (będącej ośrodkiem duchowo-egzystencjalnym), wtedy i dopiero wtedy jest również zintegrowany. Dopiero duchowa osoba tworzy jedność i całość istoty ludzkiej. Jest to całość cielesno-psyehiczno--duchowa. Zawsze przy' tym trzeba podkreślać, że dopiero owa trójstronna jedność stanowi całego człowieka. Mówienie bowiem, jak to się często zdarza, o człowieku jako o „całości cielesno--psychicznej” jest zupełnie nieuzasadnione. Ciało i psychika mogą wprawdzie tworzyć jedność — ewentualnie „jednolitą” sferę psychofizyczną — ale owa jedność nigdy nie może reprezentować całości człowieka. Do całego człowieka przynależy również to, co duchowe, jako coś najbardziej dlań swoistego. Dopóki mówimy tylko o ciele i psychice, nie możemy tym samym mówić o całości.

Przyznaliśmy tedy, gdy chodzi o ontologiczną strukturę istoty ludzkiej, pierwszeństwo budowie warstwowej przed stopniową, co wyraża się w tym, że na miejsce niejako wertykalnego usto-pniowania („nieświadomość — przedświadomość — świadomość”) wprowadziliśmy koncentryczne u-warstwienie. Dokonawszy tego, możemy powiedzieć jeszcze, że jesteśmy w stanie połączyć model budowy warstwowej z modelem budowy stopniowej w ten sposób, że model warstwowy potraktujemy jako plan podstawowy, jako plan

19