Obraz5

finansowej ośrodka pomocy społecznej. Ośrodek ten ma objąć pomocą wszystkich, którzy spełniają warunki do jej otrzymania i oczywiste jest, że udzielając pomocy może uwzględnić swoje możliwości finansowe"³⁹.

Podkreślając zalety zasady roszczeniowości, należy mieć na uwadze, że rodzi ona niepożądane dla pomocy społecznej oczekiwania. Roszczeniowość jako zasada prawna przekłada się bowiem często na roszczeniowe postawy świadczeniobiorców. To z kolei powoduje, że nie poszukują oni sposobów przezwyciężenia życiowych trudności, są bierni, nie podejmują współpracy z instytucjami pomocy społecznej, nie mają motywacji do działania, świadczenia zaś traktują jako względnie stałe źródło dochodu.

zasada ochrony dóbr osobistych

Udzielanie pomocy społecznej powinno następować zgodnie z zasadą ochrony dóbr osobistych beneficjentów. Do dóbr osobistych zalicza się m.in.: zdrowie, wolność, godność, nazwisko, wizerunek, swobodę sumienia, tajemnicę korespondencji. Ogólną ochronę dóbr osobistych przewiduje kodeks cywilny. W razie naruszenia dóbr można żądać usunięcia skutków tego naruszenia, a w szczególności złożenia przez osobę, która się go dopuściła, odpowiedniego oświadczenia. Ponadto można domagać się zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty określonej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jeżeli naruszenie dobra osobistego wyrządziło szkodę majątkową, to poszkodowany może żądać jej naprawienia (art. 24 k.c.). Do ochrony dóbr osobistych kilkakrotnie odwołuje się ustawa o pomocy społecznej. Przede wszystkim zasada ta jest wyznacznikiem postępowania w sprawie świadczeń z pomocy społecznej. Ustawodawca zobowiązuje organy prowadzące postępowanie do ochrony dóbr osobistych osób korzystających z pomocy oraz do kierowania się dobrem tych osób. Pojęcie „dobra" jest niedookreślone prawnie i powinno być interpretowane w kontekście zasad i celów pomocy społecznej. W szczególności ochronie podlegają nazwiska i inne dane osób, którym udzielono pomocy. Nie wolno podawać ich do wiadomości publicznej oraz ujawniać rodzaju i zakresu przyznanego świadczenia.

Dobrem osobistym podlegającym szczególnej ochronie w prawie pomocy społecznej jest godność osoby ludzkiej. Jednym z nadrzędnych celów pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom życia w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3 ust. 1 u.p.s.). Godność ma rangę zasady i wartości konstytucyjnej. Artykuł 30 Konstytucji wymienia przyrodzoną i niezbywalną godność jako źródło wolności oraz praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Godności się nie nabywa i nie traci, po prostu jest ona częścią człowieczeństwa. Konstytucyjna zasada godności jest wyznacznikiem rozwoju praw człowieka, pełni również rolę wzorca, ideału, do którego powinien dążyć ustawodawca⁴⁰. Do godności odwołują się także liczne międzynarodowe źródła prawa, w tym przede wszystkim Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, która stanowi, że wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej god-

⁵⁸ Wyrok NSA z dnia 22 marca 1994 r., SA/Gd 2803/93, niepubl.

- H. Zięba-Zalucka, Godność człowieka i jej ochrona wobec działań administracji publicznej (w:) Jednostka wobec działań administracji publicznej, red. E. Ura, Rzeszów 2001, s. 497.

62