Obraz6 3

ności i w swych prawach. Pojęcie godności jest przedmiotem naukowych refleksji w różnych dziedzinach: filozofii, socjologii, psychologii, prawa. Godność jako kategoria interdyscyplinarna jawi się jako szczególna wartość człowieka pozostającego w relacjach z innymi ludźmi, nadaje sens życiu, kształtuje pozytywny stosunek do siebie i otoczenia, motywuje do działań, uodparnia na próby manipulacji i zniewolenia, konstruktywnie wpływa na radzenie sobie w trudnych sytuacjach, oddziałuje wychowawczo, a także kształtuje odpowiedzialność⁴¹.

Godność jest wartością fundamentalną dla całego porządku prawnego. Ma charakter naturalny i pierwotny w stosunku do państw^ra, co implikuje jej respektowanie przez ustawodawcę i organy władzy. Zakaz naruszania godności człowieka ma charakter bezwzględny i dotyczy wszystkich. W związku z tym działania organów powinny uwzględniać autonomię jednostki i jej dążenie do samorealizacji. Przesłanką tak rozumianej godności jest m.in. zapewnienie minimum materialnego, umożliwiającego jednostce samodzielne funkcjonowanie w społeczeństwie oraz stworzenie człowiekowi szans na rozwój jego osobowości⁴². Cele takie stara się realizować system pomocy społecznej, poprzez który państwo powinno zapewnić godne życie osobom będącym w trudnych sytuacjach⁴³, spychanych na margines społeczny. „Zarówno ci, którzy są w stanie zapracować na swoje utrzymanie i pokonywać problemy, jak i ci, którzy takiej możliwości z różnorodnych przyczyn nie mają, zachowują naturalne prawo do życia w godności"⁴⁴. Poszanowanie godności nie może dopuszczać żadnych form dyskryminacji, godność nie jest zależna od wieku, stanu umysłowego, poziomu rozwoju czy sytuacji materialnej. Jest to szczególnie ważne w funkcjonowaniu instytucji pomocy społecznej, do których często zwracają się osoby zepchnięte na społeczny margines. Godności nie są pozbawieni ludzie chorzy umysłowo, niepełnosprawni, analfabeci. Dotyczy to również osób, którzy popadli w nałogi (alkoholizm, narkomania) lub zostali pozbawieni wolności. Godności nie należy też łączyć z obywatelstwem, przysługuje ona bowiem każdemu człowiekowi niezależnie od prawnej więzi z państwem⁴⁵.

Okoliczności uzasadniające świadczenie pomocy, takie jak bezrobocie, niepełnosprawność, wiek, sieroctwo, bezdomność i inne, są powodem frustracji i braku poczucia godności. Pomoc społeczna poprzez rozbudowany i zróżnicowany system świadczeń stara się udzielać nie tylko wsparcia materialnego, ale i psychicznego. Eliminacja bierności, działania integracyjne, motywowa-

^JI M.T Romer, Godność człowieka w prawie pracy i pomocy społecznej (w:) Godność człowieka a prawa </    :    ialne. Księga jubileuszowa wydana w piętnastą rocznicę ustanowienia Rzecznika Praw Obywa-

'wa 2003, s. 59.

-    . —,c TK z dnia 4 kwietnia 2001 r., K11/00, OTK 2001, nr 3, poz. 54.

~ icv społecznej jest zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc inwalidzie . - że być tym czynnikiem, który pozwala mu na stworzenie godnych warunków \'SA z dnia 17 lutego 2000 r., SA 2212/99, LEX nr 53935.

“ ^:    Godność człowieka..., s. 61.

"li. i - ; :• J:cagi o godności człowieka oraz jej ochrona wśimetle nowej konstytucji, Prz. Sejm.