Obraz3

§ 73. Trzecia palatalizacja k, g, ch. Trzecia palatalizacja spółgłosek welarnych polegała na przejściu k, g, x po samogłoskach b, i, ę, r w c, 3, s, (s). Dokonała się ona prawdopodobnie nieco później niż druga palatalizacja, ale dała identyczne wyniki:

Np.: ps.*ov6£;<2 (por. sanskr. avika) ^ ps. *ovbca ^ poł. ovca, ovec *devika ^ ps. *devica ^ poi. źevica

*penęgb (por. germ. pfenning) ^ ps. *penęjb ^ poł. peńę3 *vbx'b ^ ps. *vbSb // vbs’b^ stpol. vs(ystek), vsego, vsemu, ale: ros: ves’, vsego, s-c-s vbsb, vbsego.

Ze względu na wyniki identyczne z drugą palatalizacją oraz na fakt, że palatałizujące samogłoski występują tu przed spółgłoskami k, g, x (zmiękczenie niejako „postępuje” od samogłosek w kierunku spółgłosek), trzecia palatalizacja nosi również nazwę drugiej palatalizacji postępowej.

§ 74. Wpływ j na poprzedzające spółgłoski. Spółgłoski występujące przedj ulegały znacznym zmianom. Zmiany te sprowadzały się również do zmiękczenia, alej palatalizowała poprzedzające spółgłoski silniej niż miało to miejsce w wypadku oddziaływania samogłosek przednich. W wyniku zmian spowodowanych wpływem j w prasłowiańskim systemie konsonantycznym pojawiły się nowe, nie znane przedtem spółgłoski miękkie (palatalne). Spółgłoski te wchłaniały miękczącą je j. Po rozpadzie prasłowiańszczyzny j w dalszym ciągu palatalizowała poprzedzające spółgłoski już na gruncie poszczególnych języków słowiańskich.

§ 75. Wpływ j na spółgłoski welarne. Spółgłoski welarne k, g, x pod wpływem j rozwijały się zgodnie z pierwszą palatalizacją, tzn. że kj ± c, gj ^ z, xj ± s:

Np.: ps. *plakati - welarna k przed samogłoską tylną a nie ulega zmianie, stąd poi. płakać, ale: ps: *plakajb - welarna k przed j

65