Obraz4

148 W. Kotarba

czenia określonych materiałów, surowców, elementów konstrukcji, detali, podzespołów czy też maszyn, urządzeń, oprzyrządowania technologicznego, itp. Jeśli przewiduje się, że w przyszłości licencjodawca dokona pewnych uzupełnień czy ulepszeń udostępnianej wiedzy, określić należy, czy i w jaki sposób zostaną one przekazane licencjobiorcy.

Podobnie jak przy ustalaniu zapłaty i wynagrodzenia twórców (patrz: rozdział 7), również określanie opłaty licencyjnej (która może być przecież zapłatą, czy wynagrodzeniem dla twórcy, jeśli to on jest dysponentem praw do danego dobra niematerialnego), możliwe jest na dwa podstawowe sposoby: opłata ryczałtowa - jednorazowa, lub opłata rozłożona w czasie i uzależniona od takich wielkości, jak ilość, obrót, czy zysk. Możliwe jest też przyjęcie sposobu będącego kombinacją podanych. W praktyce stosowane są dwa rodzaje opłat licencyjnych ryczałtowych: jednorazowy ryczałt - zwykle płacony po zawarciu umowy, oraz ryczałt płacony w określonych ratach. Przyjęcie ryczałtu powoduje brak potrzeby prowadzenia rachunków związanych z ustalaniem w przyszłości opłaty licencyjnej.

Opłaty licencyjne ustalane w zależności od ilości wyprodukowanych towarów (usług) są bardzo proste do ustalenia. Przyjmuje się tu wysokość opłaty od sztuki towaru (usługi). Opłata taka jest niezależna od ponoszonych kosztów i uzyskiwanych korzyści przy wytwarzaniu wyrobu (usługi). Opłaty licencyjne od obrotu uwzględniają wpływ czynników rynkowych zarówno na wielkość sprzedaży, jak i uzyskiwane ceny. Fakty te należy wziąć pod uwagę decydując się na ten sposób ustalania opłaty licencyjnej. Ustalanie opłat licencyjnych w zależności od zysku tylko z pozoru wydaje się wygodne. W praktyce jednak różne interpretacje pojęcia zysk mogą prowadzić do konfliktów. Stosowanie więc tego sposobu, powinno być poprzedzone ustaleniem rozumienia zysku i zapewnieniem możliwości dostępu do niezbędnych danych w dokumentacji rozliczeniowej licencjobiorcy. Jedną z form zapłaty dla licencjodawcy mogą być udziały w przedsiębiorstwie korzystającym z licencji. Jeśli licencjodawca staje się odbiorcą wyrobów, na które udzielił licencji, a wchodzą one w skład innego wyrobu wprowadzanego przez niego na rynek, wówczas uzyskiwane z tego tytułu korzyści można także traktować jako przychód związany z kontraktem licencyjnym. W firmach amerykańskich najczęściej stosowane są opłaty od obrotu, następnie opłaty ryczałtowe i najrzadziej uzależnione od zysku¹⁵⁶.

Specyficznym rodzajem licencji jest franchising. Jest to zezwolenie na wytwarzanie wyrobów (świadczenie usług) z wykorzystaniem know-how, znaków towarowych i marki firmy (good-wilt) licencjodawcy. Franchising z reguły ma zastosowanie w kontaktach dużych organizacji gospodarczych, nawet typu międzynarodowych koncernów, z małymi podmiotami gospodarczymi działającymi lokalnie. Biorca upoważnienia ma zagwarantowane prowadzenie działalności gospodarczej pod warunkiem spełnienia wymogów określonych przez dawcę licencji¹⁵⁷. Franchising wiąże się praktycznie z brakiem samodzielności działania i z podporządkowaniem licencjodawcy. Jak twierdzi jednak J. Czupiał: bankructwo nowo powstałej firmy działającej na własny rachunek jest aż 9-krotnie wyższe niż firmy działającej w sieci franchisingowej¹⁵*.

Licencja otwarta

Licencja otwarta może być udzielona w przypadku:

-    patentu na wynalazek,

-    prawa ochronnego na wzór użytkowy,

-    prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

Licencja otwarta jest udzielana na podstawie oświadczenia złożonego w Urzędzie Patentowym RP o gotowości udzielenia licencji. Oświadczenie takie nie może być odwołane, ani zmienione. Podlega ono wpisowi do rejestru prowadzonego w Urzędzie Patentowym i jest publikowane w „Wiadomościach Urzędu Patentowego”. Licencja otwarta jest pełna i niewyłączna. Licencjodawca uzyskuje przywilej wnoszenia opłat za ochronę rozwiązania, zmniejszonych o połowę. Licencjobiorca natomiast ma gwarancję, że opłata licencyjna nie bę-

¹⁵⁶    Spośród 83 firm w 69% przypadków stosowano opłaty od obrotu, w 13% opłaty ryczałtowe i w 4% opłaty od zysku. C. Kamm, Warunki handlowe w umowach licencyjnych. Licencje i transfer technologii, op. cit.

¹⁵⁷    Szerzej patrz: E. Banachowicz, Franchising- system wspierający indywidualną przedsiębiorczość, „Przegląd Organizacji” 1992, nr 10, s. 8-10.

158

J. Czupiał, Ekonomika innowacji.