Obraz4 2

ARS IN

RPRETANDI

aasssss33=ssa*

w,^^ych!^    muzyce z po*

czątków szesnastego wieku

OrsaniMtoray koncertów postrzegali muzykę dawną jako nowość i zapraszali wykonawców jako ciekawą formy oderwania od wszechobecnych kwartetów i trio smyczkowych, fortepianów , skrzypiec Było bardzo niewielu wykonawców muzyki dawnej, którzy cieszyli się światowym uznaniem.

Firmv płytowe widziały w muzyce dawnej potencjalny przedmiot zainteresowania kolekcjonerów Jakość wykonania była mniej ważna niż wykonywany repertuar. Pierwszo z firm, która szeroko zajęła się muzyką dawną była należąca do Deut-schen Grammophon Gesellschaft, Archiv Produktion. Nie mamy tuta, miejsca by opowiadać historię tej wartościowej i jedynej w swoim rodzaj firmy, wystarczy powiedzieć, że była nic przynoszącą zysków zabawką potężnego koncernu Siemensa założoną, by dokumentować na płytach historię muzyki zachodniej. Wszystko, co nagrywano musiało odpowiadać jednej z Forschungsbereichs zaprojektowanych w czasie tworzenia firmy. Taka organizacja Archiv Produktion spowodowała, że stała się ona zwierciadłem odbijającym poglądy na historię muzyki powszechnie w owym czasie wyznawane, zarówno jeśli idzie o to, czym firma się interesowała, jak i o to, co pomijała.

Wszystkie aktywne w tym procesie siły - edukacja muzyków, budowanie instrumentów, stymulacja płynąca ze strony organizatorów koncertów i badaczy, możliwości dokonywania nagrań - były bezużyteczne dla kształtowania ocen estetyki dźwiękowej i sprawiały, że określony repertuar ceniony był bardziej niz wykonania. To był rok 1960, i z pewnością nie panował wciąż klimat dla rozwikłania problemów wykonawczych związanych z tym, co pozostawało wówczas wciąż na marginesie: ze świecką muzyką monofoniczną.

Biorąc pod uwagę takie tło, nie trudno zrozumieć dlacze, raczej naiwna propozycja Andrei von Ramm powitana /osła z entuzjazmem. Otóż panna von Ramm zasugerowała, byśn nagrali oryginalne pieśni, które Carl Orff opracował w bard: popularnych Caminn Burana. Uznaliśmy, że to niezły pomy skontaktowaliśmy się z firmą płytową, a oni ustalili term nagrania Wkrótce potem wyruszyliśmy na długie toumće ko ccrtowe po południowo-wschodniej Azji. W Handschrifte Abteilung der Bayerischen Staatsbibliothek odmówiono r /gody na obejrzenie rękopisu, nie zgodzono się także na rr kroi liniowanie całego kodeksu Natomiast uzyskałem zgo< ru skopiowanie tych -.tronie, n.i których, według moich spec ikaqi, znajdował się zapis neumatyczny.

not",^:™"    ^to' «    ™'° zrobiono zarói

slrice    ^,ransP^0SŁV^i "cum. ,ok , wykonawstwa laci

u, « ik/cni l'¹'n ⁿ'"^no '’ⁿ'C^/ncK<i Wielką pomocą byli, tak; na L, '"".y Pozostawili tak wiele doskonałych d,i

ma|^l mozl^nyości^eelr " ' ""“‘T ***** *P*>*>»* na t •••••i.>/-wk,.i...    ^{siv dosj}°^wn* •

,    •" •••bvch br/mtenta Nigdy wc*

,,    z wykon,

'"^r> Kłos/ostał tutaj zapisar *** "mpo/N. |, • DliCZego _no, _K

4

Oczywiście nie patrzyłem na noumy jak na notację prymitywną, ale jak na wyraz niuansów tam, gdzie strój i rytm nur były elementami szczególnie ważnymi. W stylu wykonawczym, tak mi się wydawało, określony strój i rytm nie były najważ-niejsze. jasne było, że notacja nic próbowała oddać wykonania, ponieważ obraz dźwiękowy wykonania nie był stały. By zrekonstruować obraz dźwiękowy musiałem wyjść poza dokumenty i przyjrzeć się instrumentom.

Właśnie wróciliśmy z Indii, gdzie mieliśmy możność słuchania muzyki klasycznej / Północy i Południa, a także muzyki ludowej. Muzyka wywarła na mnie duże wrażenie. Ni.- ch< i łem jej naśladować, ale błąkała się gdzieś po mojej głowie Słuchałem również muzyki w Iranie, Turcji i krajach arabskich - by nie wspomnieć bardziej egzotycznej muzyki Indochin i obszarów z mmi sąsiadujących. Jednak to klasyczna muzyka indyjska stanowiła najwyraźniejszą alternatywę wobec podejścia, które znałem (Myślałem o Ziriadzic, który sprowadził jakąś odmianę muzyki grecko - perskiej do Andaluzji w VIII wieku.) Gdy Pannalal C.hosh gra ragę na flecie, nie jest to w żadnym wypadku ten sam utwór, co ta sama raga grana przez Ali Akba-ra Kahna na sarodzie! To - oprócz innych rzeczy - charakter instrumentu powoduje różnicę.

W ten sposób pojawiła się idea wiodąca: instrument i technika instrumentalna towarzyszące wierszowi przydają mu charakter równie istotny w całym obrazie dźwiękowym, jak sama melodia. Gdy patrzę teraz wstecz, myślę, że dla mojego sposobu myślenia podstawę stanowiły następujące idee:

1 Muzyka jest do pewnego stopnia improwizowana, czy to nuty, czy artykulacja czy jakiś inny jej aspekt. Nie ma repe-

tycji.

2.    Charakterystyka instrumentu określa, co moź.e on zagrać. By dowiedzieć się, jakiego rodzaju rzeczy instrument może grać trzeba studiować właściwą mu technikę gry.

3.    Niezależnie od tego, jakie elementy składają się na muzykę, jedna muzyka nie jest nigdy podobna do drugiej. Muzyka średniowieczna nie jest podobna do muzyki indyjskiej, muzyka francuska nie jest podobna do niemieckiej, moja muzyka nie jest podobna do twojej. Gdy wyrażamy pewien rodzaj muzyki, koncentrujemy się na różnicach, które ten rodzaj definiują.

4.    Rytmu nie da się zapisać.

5.    Każda notacja koncentruje się na odmiennym elemencie muzyki. By zrozumieć notację trzeba pojąć, dlaczego ten właśnie, a nie inny element uznano za najważniejszy do wyrażenia. Nie ma to charakteru ani ewolucyjnego ani przyczynowo - skutkowego.

6.    Najważniejszą rzeczą, którą należy zrobić, gdy zagłębiamy się w nieznaną muzykę jest znalezienie kryteriów, na których opierać się będą sądy estetyczne.

Akompaniamenty do pieśni z Cannina Burana uniknęły jakichkolwiek rozważań na temat średniowiecznego kontrapunktu. Każda strofa miała nowy akompaniament. Cechy wyróżniające instrumentu zostały wyeksponowane na pierwszym planie, niezależnie od tego czy związane były z burdonem, rytmem, strojem, czy barwą. To był rok 1964.

Jeszcze tego samego roku, a może już w roku następnym, zespół pojechał do Maroka, z wyraźnym zamiarem posłuchania tak zwanej muzyki andaluzyjskiej; muzvki, która, jak się wtedy dowiedziałem, była źródłem praktyk wykonawczych zac od niej monotonii. Maroko, będąc najmniej skolonizowa nym państwem Afryki północnej, było naturalnie tym miejscem