Obraz (2288)

44 PSYCHOLOGIA MOTYWACJI (

nie jest po prostu wynikiem nawyków, których się ślepo słuchamy.

Teoria poznania - wyboru została sformułowana w celu wyjaśnienia, w jaki sposób i dlaczego ludzie dokonują natychmiastowych wyborów. Jedną z najbardziej wpływowych wczesnych teorii motywacji była teoria oczekiwania - wartości. Głosiła ona, że ludzie nie tylko formułują oczekiwania dotyczące wyniku swoich działań, lecz również przypisują im określone wartości. Według tej teorii, obydwa składniki (tj. oczekiwania i wartości) oddziałują na siebie nawzajem.

Podłożem teorii celu jest myśl, że ludzie mają pewne oczekiwania w stosunku do przyszłości, a sposobem ich spełnienia jest wyznaczanie celów. W opinii Locke’a i Lathama (1990) cele nadają działaniu kierunek i zapewniają wytrwałość.

Według spoleczno-poznawczej teorii wyznaczania celów ludzie mają pewne wyobrażenia na temat swoich aktualnych umiejętności, a także na temat swojej zdolności rozwijania nowych umiejętności. A zatem cele, które sobie wyznaczają, zależą w znacznym stopnju od tego, jaki mają obraz samego siebie/.

Jak wynika z powyższego omówienia najważniejszych teorii motywacji, przyczyn ludzkiego zachowania upatrywano w biologii, zasadach uczenia się lub zasadach poznania. W niniejszej książce poddamy analizie rozmaite systemy motywacyjne. Jak zobaczymy, w każdym z nich uczenie się i poznanie modyfikuje działanie czynnika biologicznego. Freud dawno temu odkrył, że biologia nie kieruje człowieka automatycznie we właściwą stronę. Ważną rolę odgrywają również czynniki społeczne. Jedną z przyczyn bulimii, na którą cierpi wielu mieszkańców Stanów Zjednoczonych, jest obsesja na punkcie diety i szczupłej sylwetki. Istnieją też dowody na to, że mechanizmy uczenia się mogą szko-. dzić w przystosowaniu się do środowiska.-

Ludzie na przykład sięgają po alkohol, by zagłuszyć ból spowodowany samotnością lub niską samooceną. Wyrabiają sobie w ten sposób nawyk picia alkoholu za każdym razem, kiedy doskwiera im samotność lub poczucie niskiej wartości.

Zadaniem tej książki jest nie tylko wyjaśnić, dlaczego ludzie robią to, co robią, lecz również wskazać, jak mogą się zmienić za pomocą samoregulacji. Coraz więcej badań dowodzi, że potrafimy zmienić swoje zachowanie, jeśli się nauczymy wyznaczać cele i nie tracić wiary w siebie.

W kolejnych rozdziałach czytelnik znajdzie liczne praktyczne rady dotyczące możliwości wprowadzenia zmian w swoim zachowaniu; wiele z nich wiąże się ż mechanizmami uczenia się i poznania.

1.    Istnieją dwa podstawowe rodzaje motywacji: jeden polega na dążeniu do czegoś, drugi -na unikaniu czegoś.

2.    Współczesne badania nad motywacją dotyczą ośmiu podstawowych kwestii: adaptacyjnego wymiaru ludzkich zachowań; przyczyn ludzkich działań i źródła potrzebnej do tych działań energii; kierunku zachowania; wytrwałości; związków między zachowaniem a emocjami; indywidualnych różnic między ludźmi; zdolności samoregulacyjnych człowieka; woli I Jej ograniczeń.

3.    Darwin utrzymywał, że zachowania ludzi i zwierząt są uwarunkowane biologicznie.

4.    Pierwsi psychologowie, na przykład McDougall, próbowali wytłumaczyć wszystkie ludzkie zachowania ograniczoną liczbą instynktów, które nie tylko są źródłem energii, lecz również nadają kierunek ludzkim działaniom.

5.    Zdaniem teoretyków potrzeb, na przykład Murraya, to DOtrzeby, które ma każdy człowiek, dostarczają energii do działania i nadają mu kierunek.

6.    Maslow utrzymywał, że potrzeby układają się w strukturę hierarchiczną.

7.    Niedawno badacze, wykorzystując procedury analizy czynnikowej, dowiedli, że osobowość składa się z pięciu podstawowych czynników: ekstrawersjl, neurotyczności, ugodo-wości, sumienności oraz otwartości na doświadczenia.

8.    Hull przekonywał, że energia do działania bierze się z popędów, a zachowanie wynika ze współoddziaływania popędów i nawyków (zachowanie = popęd x nawyk).

9.    Skinner odrzuci! ideę popędów, ale zachował pojęcie nawyku.

10.    Zdaniem zwolenników teorii społecznego uczenia się zachowania (nawyki) nie muszą być rezultatem stosowania kar i nagród; można się na przykład nauczyć używania przemocy, oglądając w telewizji sceny pełne gwałtu i widząc ich skutki (wzmocnienie zastępcze).

11.    U podłoża teorii rozwoju tkwito przekonanie, że organizmy muszą się nauczyć nawiązywać korzystne dla siebie relacje z otoczeniem.

12.    Zdaniem teoretyków rozwoju zwierzęta eksplorują otoczenie, aby nad nim panować.

13.    Według teorii orientacji nastawienie ludzi do środowiska zależy od tego, czy czują się zagrożeni. W sytuacji zagrożenia stosują orientację na siebie; w sytuacji braku zagrożenia nastawiają się na panowanie nad sobą I nad środowiskiem.

14.    Wedtug teorii oczekiwania - wartości organizmy formułują oczekiwania dotyczące prawdopodobieństwa osiągnięcia przez siebie określonych celów. Zwykle wybierają tę opcję, która optymalnie tączy oczekiwania i wartości.

15.    VVedtug ,spoleczno-po?nawczych teorii wyznaczania celu skłonność ludzi do ustalania określonych celów zależy od Ich poczucia własnej skuteczności.