Obraz60

Autor podręcznika również zdecydowanie przeciwstawiał się w swoich 1 publikacjach odrywaniu kształcenia zawodowego od ogólnego¹. Związek między 1 tymi dwiema stronami edukacji, służącymi w równej mierze wszechstronnemu ] rozwojowi młodego i starszego pokolenia, próbowałem ukazywać przez nawią- i zywanie celów „zawodowych” do „ogólnych". Związek ten przedstawia tabela \ 2. Ukazana w niej klasyfikacja celów jest nie tylko próbą przezwyciężenia! antynomii kształcenia ogólnego i zawodowego, lecz także przeciwstawia się jednostronnym koncepcjom doboru treści wykształcenia, tak istotnym dla konstruowania programów szkół ogólnokształcących i zawodowych.

Klasyfikacja ta opiera się na teorii materializmu funkcjonalnego, żywiącej respekt zarówno dla pracy umysłowej, jak i dla „twardej” pracy produkcyjnej, zarówno dla celów rzeczowych, jak i podmiotowych. W jej świetle dobór treści kształcenia podporządkowany jest wyszczególnionym w tabeli 2 celom edukacji, apelującym do różnych stron osobowości wychowanków szkoły.

Taksonomie celów kształcenia

Cele kształcenia wyrażane są w trojaki sposób. W tradycyjnym ujęciu przedstawia się charakterystykę jednego lub więcej celów, nie stosując żadnej klasyfikacji. Klasyfikacja o charakterze opisowym jest drugim, bardziej systematycznym sposobem prezentowania celów, dość szeroko stosowanym w podręcznikach w pedagogiki bądź dydaktyki. Obejmuje ona zestawienia celów ułatwiające osobom odpowiedzialnym za działalność dyda- L ktyczną (np. nauczycielom, dyrektorom szkół, inspektorom) orientację w tym, do czego ma zmierzać ta działalność, lecz nie stanowią wystarczającego układu j odniesienia do mierzenia jej wyników. Taką klasyfikację przedstawia poprzedni podrozdział. Sposób trzeci, zyskujący w całym świecie coraz większą popular- j ność, polega na opracowywaniu szczegółowych taksonomii celów kształ- j cenią. Ujęcie taksonomiczne, wzorowane na przyrodoznawstwie, zmierza do ścisłego, kompletnego i rozłącznego ujęcia celów kształcenia, z założeniem, że poszczególne pozycje taksonomiczne mogą stać się przedmiotem pomiaru. Pozycje te ujmuje się genetycznie, funkcjonalnie, bądź ze względu na wyniki końcowej Szczególny rozgłos zdobyła w świecie taksonomia opracowana przez zespół uczonych amerykańskich pod kierunkiem Benjamina S. Blooma (1971). Obok niej pojawiły się taksonomie Joya P. Guilforda, Roberta M. Gagnć’ go (1965) i kilka innych. Z polskich autorów sprawom taksonomii najwięcej uwagi poświęcili: Czesław S. Nosal i Marian Obara (1978) oraz B. Niemierko (1990,1994).

Taksonomia będąca dziełem B. S. Blooma i jego zespołu dotyczy dziedziny poznawczej (cognitive domain) i emocjonalnej (affective dontairi). Zapo-¹ wiedziane przez ten zespół opracowanie dziedziny psychomotorycznej dotychczas nie nastąpiło.

Dziedzina poznawcza

Oto skrótowy rejestr kategorii taksonomicznych dziedziny poznawczej:

1.00    Wiedza (wiadomości):

1.10    Znajomość faktów.

1.11    Znajomość terminologii.

1.12    Znajomość określonych faktów.

1.20    Znajomość sposobów gromadzenia faktów.

1.21    Znajomość znaków konwencjonalnych.

1.22    Znajomość tendencji rozwojowych.

1.23    Znajomość klasyfikacji.

1.24    Znajomość kryteriów sprawdzania i oceny.

1.23 Znajomość metod badań stosowanych w danej dziedzinie lub wobec danego problemu.

1.30    Znajomość pojęć ogólnych, struktur, teorii.

1.31    Znajomość zasad i praw potrzebnych do tłumaczenia i wyjaśniania zjawisk oraz ich przewidywania.

1.32    Znajomość teorii i struktur.

2.00    Rozumienie:

2.10    Transfer treści z jednego języka (układu) na inny.

2.20    Interpretacja.

2.30    Ekstrapolacja.

3.00    Zastosowanie metod, reguł, pojęć ogólnych:

4.00    Analiza, tj. umiejętność dokonywania podziału całości na elementy, ustalania hierarchii tych elementów i stosunków między nimi:

4.10    Analiza elementów.

4.20    Analiza stosunków między elementami.

4.30    Analiza zasad organizacji całości.

5.00    Synteza, tj. tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury:

5.10    Wytworzenie własnego dzieła.

5.20    Opracowanie planu działania.

3.30    Stworzenie obrazu całości na podstawie częściowych danych.

6.00    Ocenianie materiału i metody ze względu na założone cele:

6.10    Ocena na podstawie kryteriów wewnętrznych,

6.20    Ocena na podstawie kryteriów zewnętrznych.

79

1

W procesie nabywania wiedzy taksonomia Blooma wyodrębnia sześć poziomów, na których dokonują się odrębne procesy poznawcze. Siedząc ich dobór i kolejność możemy stwierdzić, że twórcy taksonomii usiłowali objąć w sposób możliwie ścisły i kompletny wszystkie kategorie działali intelektualnych. W stosunku do tradycyjnych ujęć, respektujących jedynie wiadomości, jest to więc duży krok naprzód. Wprawdzie znacznie przed blooroowską, bo już w 1934 roku, pierwszą taksonomię celów kształcenia naszkicował w USA Ralph W. Tyler, lecz była to próba nieudana; zamknęła ona w ośmiu kategoriach, w sposób dość przypadkowy zestawionych, proces nabywania wiedzy.

Ale i taksonomia Blooma, ujmująca w kategoriach możliwie ogólnych wszystkie procesy intelektualne, bez zwracania uwagi na ich treść przedmiotową, ma swoje braki. Przede wszystkim respektuje głównie wiadomości, pomija zaś tak ważne w procesie dydaktycznym sprawności (umiejętności i nawyki).