Obraz64

Kolejna cecha odnosi się do pomiaru osiągnięć uczniów i warunków, \y jakich te osiągnięcia nastąpiły. Pod uwagę bierze się tu czas realizacji zadań, całość osiągnięć i dopuszczalnych błędów, zgodność z przyjętymi wzorcami lub odstępstwa od nich.

Wreszcie ważną cechą taksonomii jest formułowanie celów opera-] cyjnych, które dotyczą całego przebiegu procesu kształcenia, a nie tylko pro-' duktu finalnego. Ta właśnie cecha ma duże znaczenie dla badania osiągnięć, szkolnych. Sprzyja ona temu, aby na miejsce sprawdzania sumującego wprowadzać jak najszerzej sprawdzanie kształtujące. Będzie o tym mowa w rozdziale traktującym o sprawdzaniu i pomiarze osiągnięć szkolnych.

Uwagi do samodzielnego studiowania

Cele kształcenia wiążą się z celami wychowania, którymi zajmują się podręczniki teorii wy chowania (np. Muszyński, 1976) oraz takie monografie, jak K. Sośnickicgo Istota i cele wy- 1 f) cjwwania (1964) i H. Muszyńskiego Ideał i cele wychowania (1972). Lektura tych prac może i L^-^azać się interesująca z dwu powodów: ze względu na sposób pojmowania i interpretacji celów 1

fl^wychowawczych, jak i na konfrontację tych celów z celami kształcenia. Osobom głębiej myślą- 1 I cym można zalecić dzieła: Lecha Witkowskiego Tożsamość i zmiana (1988) oraz Andrzeja Grze-1 _ gorczyka Życie jako wyzwanie (1993).

Cele dydaktyczne przedstawia ten rozdział w dwu wersjach. Pierwsza z nich nie wymaga j komentarzy. Jej rozwinięcie znaleźć można w moich Podstawach wykształcenia ogólnego (1967) j i w innych pracach. Pożądane byłoby porównanie tej klasyfikacji celów kształcenia z ujęciami zawartymi w podręcznikach dydaktyki ogólnej: K. Sośnickicgo (1958) i L. Klingberga (1974). ^! Część druga wprowadza - z natury rzeczy skrótowo - problematykę taksonomii celów kształcenia. Jest to problematyka stosunkowo nowa, ciągle się rozrastająca, a więc daleka jeszcze od uporządkowania i systematyzacji. Czytelnicy głębiej nią zainteresowani mogą z pożytkiem przestudiować obszerny rozdział pt „Analiza i synteza taksonomii celów nauczania” w książce Cz. Nosala i M. Obary (1978) oraz w artykule Cz. Nosala pt. Zarys syntezy taksonomii celów'i nauczania („Kwartalnik Pedagogiczny" 1979, nr 4). Zainteresowanym problematyką tą zalecam! również lekturę książki C. Birzei (1979).

Zadania

1. Jaki związek istnieje między pojęciem osobowości a celami kształcenia?

2. Scharakteryzuj cele kształcenia w klasach początkowych.

3- Na czym polega wzajemny związek celów kształcenia ogólnego, politechnicznego i zawo-J dowego?

4. Jaki związek istnieje między przekonaniami człowieka a jego stylem życia?

5. Na podstawie rozdziału drugiego opracuj taksonomię w ujęciu Galpierina.

6. Opracuj taksonomię celów nauczania wybranego przedmiotu.

Milo być od swojego czasu zrozumianym.

Przyj (tym od epoki, stąd tak czytywanym, li iaden odcień stówa nie tonie w papierze.

Lecz wszystkie drią w powietrzu nami(tnie i szczerze. Norwid .Milo być od twojego czasu zrozumianym"

Rozdział piąty

TREŚCI FORMUJĄCE OSOBOWOŚĆ CZŁOWIEKA

W rozdziale poprzednim zajmowaliśmy się celami kształcenia. Przechodząc do rozważań nad treścią kształcenia, nie można pominąć sprawy stosunku tych celów do treści. Wiadomo, że programy szkolne, będące formalną wykładnią treści kształcenia, z reguły zawierają charakterystykę celów edukacji szkolnej, po której następuje prezentacja „materiału nauczania” i, niekiedy, „wyników nauczania”. Inaczej mówiąc, cele kształcenia stanowią część składową programów, lecz ich nie zastępują (Birzea, 1979). Cele kształcenia ujawniają ogólne i szczegółowe intencje pedagogiczne programu, a zarazem ukierunkowują działalność twórców programu i jego realizatorów, tj. nauczycieli i władze szkolne, lecz nie rozstrzygają wielu ważnych kwestii, które się wiążą z ilością i jakością materiału wypełniającego swą treścią zajęcia szkolne dzieci, młodzieży i dorosłych. Treść ta, określana często jako curriculum, wykracza zresztą poza formalne programy szkolne, obejmując szeroki zakres pożądanych, a czasem i nie pożądanych, wpływów środowiska społecznego i oddziaływań rówieśniczych. Jej znaczenie jest doniosłe, ona bowiem szczególnie mocno oddziałuje na osobowość młodego pokolenia, bardziej niż pokolenie starsze podatnego na wpływy zewnętrzne. W jej obrębie ważne miejsce zajmuje tzw. program nauczania, wyznacza on bowiem treści, które - dobierane przez rzeczoznawców - mają służyć tworzeniu podstawowego zrębu tej osobowości.

Pojęcie programu szkolnego

Istnieje duża rozbieżność między rozumieniem programu nauczania przez jego twórców i nauczycieli a pojmowaniem pojęcia „programu” poza sferą oświaty. Przez pojęcie programu nauczania rozumie się zazwyczaj odpowiednio przez specjalistów uporządkowany zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania. Zadaniem nauczycieli jest zaznajamiać uczniów kolejno z tymi tematami - a uczniów - przyswoić sobie ich treść.

Inaczej rozumie się pojęcie programu w ogóle. Według Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN, program to „zbiór informacji określających całkowicie i jednoznacznie ciąg czynności, jakie należy wykonać, aby zadany proces przebiegał w sposób zaplanowany”. Z podobnym rozumieniem programu spoty-

87