Obraz78

rozpoczyna się od drugiego szczebla szkolnego, aby w klasach licealnych osiągnąć swój punkt kulminacyjny.

Wychowanie obywatelskie

W tym popularnym w wielu krajach przedmiocie na plan pierwszy wysuwa się konieczność poznania zagadnień społecznych, tak podstawowej wagi, 1 jak zagadnienia polityczno-ustrój o we, prawne, ekonomiczne własnego kraju - na tle innych krajów. Przedmiot ten dostarcza młodzieży wiedzy o społeczeństwie, I czerpanej ze źródeł naukowych i z codziennego doświadczenia, a ponadto ! integruje treści z innych przedmiotów, jak historia, geografia, języki i literatura, i Z wartościami poznawczo-wychowawczymi wiążą się walory metodologicźjjB ne wychowania obywatelskiego. Jeśli zważymy, że spośród nauk społecznych 1 tylko historia i geografia zapewniają uczniom pewne możliwości prowadzeniami pracy badawczej, a potrzebę tę przyjmujemy za istotną, to wychowanie obywali telskie jest w zasadzie jedyną szansą zaspokajania ciekawości młodzieży poprzez 1 jej własne poszukiwania badawcze i własne „odkrycia”.

Przedmiot ten może również stwarzać warunki do własnej działalności | społecznej młodzieży, zmierzającej do wprowadzenia możliwych i potrzebnych zmian w szkole, w otoczeniu szkolnym, domowym czy w szerszym ' środowisku społecznym. Aktywnego obywatela nie można wychować inaczej,] niż tylko przez możliwie wczesne angażowanie go do zadań społecznych,! w których wzgląd na dobro ogółu bierze górę nad względami osobistymi. Zadań] tych nie może być za wiele, ani nie mogą przerastać sił młodych wykonawców] Wartość wychowawczą może mieć jednak każde, choćby najskromniejsze zadał nie, wykonywane do końca starannie i rzetelnie: czy będzie to prowadzenie sklepiku szkolnego, bądź spółdzielni uczniowskiej, czy działalność w organizacji młodzieżowej, udział w sądzie koleżeńskim lub w organizowaniu imprezy szkolnej.

Wychowanie obywatelskie może również służyć praktycznemu przygotowaniu uczniów do życia społecznego. Może mianowicie, jak żaden inny przedmiot dać uczniom praktyczną znajomość elementarnych norm prawnych, norm współżycia społecznego czy zasad gospodarowania w domu, gminie, województwie; i w kraju. W ten sposób szkoła może sprzyjać wzrostowi kultury prawnej czy ekonomicznej, ułatwiającej obywatelom załatwianie codziennych spraw, a zarazem służącej demokratyzacji życia społecznego.

Matematyka

Matematyka należy do przedmiotów nauczania o bogatych tradycjach, a jednocześnie jej pozycja we współczesnych systemach kształcenia jest mocniejsza niż kiedykolwiek. Zmienia się przy tym charakter tego przedmiotu. Rozwój takich dziedzin matematyki, jak logika matematyczna, teoria grup, teoria mnogością topologia, analiza funkcjonalna czy teoria prawdopodobieństwa, w sposób szczególny wpłynął na krytyczny stosunek do dotychczasowych programów nauczania matematyki. W nie mniejszym stopniu do tej krytyki i modernizacji programów:

zachęca stale wzrastający zasięg zastosowań matematyki. Pojawiły się nowe działy matematyki stosowanej, obejmujące m.in. teorię informacji, cybernetykę, teorię gier, programowanie liniowe, teorię maszym elektronicznych. Jednocześnie z roku na rok wzrasta zastosowanie matematyki w technice, fizyce, chemii, biologii, medycynie, ekonomii politycznej i nawet w tak typowo humanistycznych naukach, jak pedagogika i językoznawstwo.

Współczesne reformy programów nauczania matematyki zmierzają do rezygnacji z przedstawiania algebry jako uogólnienia nauczanej w klasach niższych arytmetyki, co było do pewnego stopnia fałszywe. Arytmetyka zajmuje się dziś rachunkiem liczbowym i własnościami zbiorów liczb, algebra zaś badaniem struktur operacyjnych, niezależnie od natury przedmiotów, do których odnoszą się te operacje. Już we wczesnym okresie nauki dzieci zaczynają zajmować się zbiorami rozmaitych obiektów, opanowując przy tym pojęcia podstawowe algebry zbiorów, jak np. równość zbiorów, podzbiór, suma oraz iloczyn zbiorów, dopełnienie podzbioru do zbioru, zbiór pusty. Opanowując te pojęcia stopniowo przechodzą od ujęć konkretnych do wyrażeń formalnych. Zajmując się podzbiorami, które odpowiadają określonym własnościom elementów zbioru, uczniowie mają możność przyswojenia sobie pojęć logiki zdań. takich jak równowartość, implikacja, alternatywa, koniunkcja i negacja, a zarazem nauczyć się stosowania odpowiedniej symboliki dla oznaczania tych pojęć.

Szkolny kurs geometrii nawiązuje w swej treści do geometrii współczesnej i jej zastosowań. Opierając się na doświadczeniach dzieci ze zginaniem papieru, ze zwierciadłami, z modelami geometrycznymi, ten nowy kurs geometrii na wytworzyć u dzieci pojęcie przesunięcia równoległego, pojęcia obrotu i symetrii osiowej oraz zapoznać z cechami tych przekształceń. W ten sposób uczniowie mogą dochodzić do klasycznych twierdzeń geometrii znacznie łatwiej niż dawniej, gdy działo się to za pomocą np. analizy trójkątów, cech ich przystawania czy podobieństwa.

Optymistycznie nastrajającą tendencją jest dalsze wiązania matematyki z żydem, rozszerzanie zakresu jej zastosowań. Poznanie przez młodzież dość szerokiego zakresu tych zastosowań w różnych dziedzinach życia codziennego, nauki i techniki stwarza okazje do głębsze o zrozumienia zagadnień matematycznych, do praktycznego ich stosowania. Mając te walory na względzie, w wielu krajach wprowadza się do programu kształcenia elementy statystyki oraz kombina-totyki i rachunku prawdopodobieństwa.

Fizyka

Dedukcyjno-indukcyjny charakter fizyki jest podstawową cechą metodologii tego przedmiotu, mającą również duży wpływ na metodykę jego nauczania. Fizyka jako nauka dedukcyjna bywa zaliczana do nauk matematycznych, a jego nauka indukcyjna - do nauk doświadczalnych. Ten podwójny charakter jest powodem pewnych trudności w nauczaniu fizyki, ale jednocześnie wiążącą z metodologią matematyki i nauk przyrodniczych, stwarza wiele wspólnych problemów oraz daje pole do transferu treści z kilku przedmiotów.

Fizyka jako nauka zajmuje się badaniem materii oraz różnych postaci jej ruchu, od ruchu mechanicznego do takich form ruchu fizycznego, które

115