Obraz59

hc»sre próby systemowych rozwiązań pojawić sic na Ukrainie. Dotyczyły one problema-rrid szkolnictwa wyższego. które jednak jest na ryle specy trema, żc propozycje w sprawie nowych rozwiązań nie dat? sic bezpośrednio przenieść na grant szkoły ogólnokształcącej. Polegają k rozwiązania na globalnym ujmowaniu edukacji w szkole wyższej przez tzw. naukową organizację procesu ć> dak tycznego. Początkowo głównym ośrodkiem tych zainteresowań był kijowski łasym* lnz>n»eT>TiKvBadow'alr.\. gdzie pod kicrankiem G. L. Tau kacza, W. Timoszenki j J. Cz u Pu ka nreez wicie lat prowadzono hadania nad podnoszeniem efektywności prań' szkoły wi zszei Zamiast rozpatrywać system kształcenia w tradycyjnych kategoriach: nauczyciel - uczeń, zaczęto traktować go jako układ dynamicznie związanych ze sobą elementów, dla którego poszukiwano możliwie naiłepszej strategii. gwroli osiągnięcia wysokiej wydajności. Celem tych badań Mo stworzenie - na fundamencie cybernetyki - nauki o celowym i optymalnym kierowaniu złoconymi procesami i systemami

Trzv główne kierunki tych badań objęły:

-    stworzenie metod doboru treści kształcenia, umożliwiających dokonywanie - we właściwym czasie - zmian planów i programów nauczania istniejących specjalności lub opracowywanie nowych speęjahwśri;

-snmuut takiego systemu naukowego planowania i kierowania procesem dydaktycznymi, jaki miałby na rehi zmniejszenie czasu pracy i materialnego wyposażenia, a zarazem osiągnięcie założonego poziomu kwalifikacji zawodowych:

-    konstruowanie maszyn dydaktycznych i opracowywanie metodyki ich wykorzystania, zgodnie z zasadami nauczania programowanego, a 10 w celu podniesienia efektywności uczenia się¹.

ReprezerBowana przez grupę badaczy kijowskich oraz ich zwolenników koncepcja naukowej organizacji procesu dydaktycznego ma tę zaletę, że akcentuje szerokie uwarunkowania procesu dydaktycznego, tego ckonomiczność. efektywność i „oprzyrządowanie" w maszyny dydaktyczne. Trudno jednak nie spostrzec, że cybernetyka i technika biorą w niej górę nad dydaktyką i w ogóle hnnamstyką. programowanie i sterowanie - nad twórczą postawą nauczyciela. Być może, potwierdziła ona swoją wartość w obrębie studiów wyższych, do tego technicznych, trudno jodnak dziś przesądzać, czy i kiedy nastąpi opracowanie podobnego systemu dla szkoły ogólnokształcącej.

0    pewnych możliwościach stworzenia takiego systemu świadczyłby fakt podjęcia sprawy nrzez UNESCO. Działalność UNESCO w tej dziedzinie obejmuje organizowane międzynarodowych konferencji i seminariów, przygotowywanie opracowań teoretycznych i przewodników oraz opracowywanie standaryzowanych inwentarzy środków technicznych dla szkół. Ostatnio przedmiotem szczególnego zainteresowania UNESCO oraz innych organizacji międzynarodowych stało się zastosowanie elektronicznych maszyn cyfrowych w szkolnictwie. I tak u związku z Drugą Konferencją Światową w prawie zastosowania komputerów w szkolnictwie, która miała miejsce w 1975 roku. przeprowadzono szerokie badania nad tym zagadnieniem w trzech krajach: Jugo-shrwii. Kolumbii i w Indiach. Materiały uzyskane z badań oraz raporty z różnych konferencji UNESCO rozsyła do swoich członków, co stanowi swoisty rodzaj dopingu, zwłaszcza dla tych krajów, w których zainteresowanie techniką dydaktyczną i naukową organizacją procesu kształcenia jest niewspółmierne do postępu w tej dziedzinie. Trzeba sobie uświadomić, że do tych krajów natezy- i Polska

Typologia i charakter} styka środków dydaktycznych

Spośród widu typologii środków' dydaktycznych prostota yvyróżnia_si£_R2: daałdokonanyjrzezEdwarda FTetninga i Jana Jacoby'ego (1969).Dńb |3onLśrodktuiydakmzne na trzy grupy.

1)    środki naturalne, które bezpośrednio przedstawiają sama rzec/yy^1-stość,

2)    środki tecłmicxae>iaót&.ukazuia rzeczywistość~w'-sposóhjK>środqi

Do tej grupy zaliczają środki wzrokowe, słuchowe, wzrokoworsłuchow-e I (audiowizualne), manipulacyjne, modelowe i automatyczne.

3) środki symboliczne, które przedstawiają rzeczywistość za pomocą I odpowiedniej symboliki, np, słowa żywego i drukowanego, znaków, Tyąinków I technicznych, grafów etc.

Podział ten wszakże, podobnie jak wiele innych to pologii środków dydakry-I cznych, nie spełnia wszystkich wymagań poprawności logicznej, trudno bowiem I ustalić linię podziału między środkami technicznymi i symbolicznymi. Przedstawiając nieco szerzej podział własny, jestem świadom również jego względnej niedoskonałości. Niezbędny jest ónjednak dla dokonania charakterystyki najczęściej stosowanych — na wszystkich szczeblach szkoły - środków dydaktycznych.

Podział ten obejnmje sześć następujących kategorii:

Ą. Środki proste

1.    Środki słowne, to jest przede wszystkim podręczniki i inne tekst\ drukowane.

2.    Proste środki wzrokow e (w izualne), a więc oryginalne przedmioty, modele, obrazy, wykresy, mapy.

B. Środki złożone---

3.    Mechaniczne środki wzrokowe umożliw tające przekazywanie obrazów za pomocą urządzeń techniczny ch, jak np. aparat fotograficzny , diaskop, episkop, mikroskop, teleskop.

, 4)Środki słuchowe pozwalające przekazy wać dźyvięk\ i szmery - za pośrednictwem gramofonu, magnetofonu czy radia.

5. Środki    słuchowo-wzrokowe (audiowizualne"' łączące obraz Z dźwiękiem, jak film dźwiękowy czy telew izja

6.    Środki automat yzuj ace p roce s u c z en i a się. do których można zaliczyć maszyny dydaktyczne, gabinety językowe, zwane też laboratoriami językowymi, oraz komputery, czyli elektroniczne maszyny cyfrowe i analogowe²

Klasyfikacja ta ujaw nia pewną właściwość wymienionych środków. kolejne jej człony reprezentują mianowicie Środki coraz bardziej złożone, pozwalające w sposób pełniejszy zastępować coraz w ięcej czy nności nauczyciela i ucznia. Jeśli więc w tekście podręcznika druk ty lko zastępuje ży wą mowę nauczy ciela, to już środki wzrokowa i słuchowe z grupy trzeciej i czw artej umożliwiają uzyskanie nowych jakości, które żywa mowa mogłaby ty lko opisać, których jednak odtworzyć nie jest w stanie. Łatwo uprzytomnić sobie, jak środki te wzbogacają proces dydaktyczny i zwiększają jego efektywność. Jeszcze większe możliwości tkwią w środkach piątej i szóstej grupy Są one w stanie reprodukować wszystkie czynności werbalne nauczyciela, a oprócz tego całe bogactwo dźwięków , jak rów nież elementów w izualny ch. W związku z tym jako środk: złożone - mogą one w znacznie w iększy m stopniu w sp iciac proos dydak ty -

1

   G. Ł. Taukacz i J. F. Czobuk Model specjalności inżyniera i melodyka budowania tego modelu. *0)' (taktyka Sztoły Wyżraef* 1969, nr 4.

2

Podział ten znalazł 'X po nut pkasYSzy w nv»n amkiiłc JhMnia Szkoły Wy/szef IW. nr I