Obraz1

ftainhMOT-iiminłtHi

wfamc finansowane są z własnych dochodów (podatków samorządowych, udziałów w podatkach centralnych, dochodów z majątku, subwencji i dotacji przyznanych na te zadania). Zadania zlecone gminie, powiatowi czy województwu finansowane są z dotacji celowych, a zadania zlecone w drodze porozumień finansowane są ze źródeł ustalonych w tych porozumieniach. Jeśli chodzi • kwestie nadzoru i kontroli, to wydatki dotyczące zadań własnych podlegają kontroli z punktu widzenia ich zgodności z prawem, natomiast sprawy finansowania zadań zleconych kontrolowane są od strony ich celowości, rzetelności i gospodarności Oprócz tego należy podkreślić, że wydatki na zadania zlecone są ujęte w odrębnych planach finansowych, będących elementem budżetu gminy, powiatu czy województwa. Plany te opracowywane są przez organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego, a sprawozdania z wykonania zadań zleconych są sporządzane odrębnie od rocznego zbiorczego sprawozdania z wykonania budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego.

3. Charakterystyka publicznego systemu finansowego

Punktem wyjścia tej charakterystyki są potrzeby. Mówiąc bardziej konkretnie, chodzi tu także o rodzaje tych potrzeb i sposoby ich zaspokajania. Kategoria potrzeb ludzkich zajmuje centralne miejsce w ekonomii, a także w marketingu. Generalnie potrzeby można określić jako pożądanie wartości użytkowych tkwiących w różnego rodzaju dobrach i usługach. Należy podkreślić, ze zaspokajanie potrzeb przejawiają zarówno poszczególne jednostki, jak i całe społeczeństwa. Wśród ogółu potrzeb są takie, które nie mogą być inaczej zaspokajane jak tylko w sposób zbiorowy. Do takich potrzeb należą: obrona narodowa, administracja państwowa, ochrona środowiska, wymiar sprawiedliwości itp. Dobra tc są świadczone za pomocą urządzeń, obiektów publicznych i pracy osób w nich zatrudnionych. Są one usytuowane w: szpitalach, szkołach, więzieniach, jednostkach policji, wojska, urzędach państwowych, samorządowych itp. Zaspokojenie potrzeb zbiorowych przez tworzenie dóbr publicznych i usług publicznych wymaga środków finansowych oraz nakładów kapitałowych. Biorąc pod uwagę fakt, że władze publiczne w zasadzie nie tworzą dochodów, zmuszone są. w celu zdobycia środków, sięgać po nie do dochodów innych podmiotów. Wobec tego zaspokajanie potrzeb zbiorowych zawsze wiąże się z ograniczeniem możliwości zaspokajania potrzeb indywidualnych (gospodarstw domowych, przedsiębiorstw).

Wracając do potrzeb zbiorowych należy podkreślić, że wyróżnia się je nie “ wzgjędu na ich naturalne cechy, lecz z uwagi na ich społeczne znaczenie. Do takich potrzeb możemy zaliczyć potrzeby edukacji na poziomie podstawowym. podstawowe potrzeby zdrowotne, potrzeby w zakresie kultury itp.

W literaturze spotykamy poglądy, iz istnienia potrzeb zbiorowych nic da Mc zakwestionować Istnienie tych potrzeb jest zjawiskiem obiektywnym'° O istnieniu potrzeb zbiorowych decyduje obiektywny fakt istnienia społeczeństwa i państwa Zakres tych potrzeb jest wypadkową wielu czynników. m.«n takich jak;

-    charakter realizowanej doktryny społeczno-ekonomicznej,

-    poziom rozwoju ekonomicznego kraju i społeczeństwa.

poziom rozwoju cywilizacyjnego, kulturalnego, religijnego społeczeństwa.

U' związku z tym powstaje pytanie; czym jest dobro publiczne? Odpowiedź na to pytanie nic jest prosta. Wynika to z faktu, źe kryterium podziału i ich wyróżnienia nic mogą być ich cechy fizyczne. Istnieją takie dobra, jak powietrze, rzeki, jeziora, parki itp., które mają wyłącznie charakter publiczny.

Są jednak i takie, juk; edukacja na poziomie wyższym, energia elektryczna, oświetlenie ulic, drogi, lekarstwa, które mogą być zarówno dobrami prywatnymi, jaki i dobrami publicznymi. Według S. Owsiaka, „o tym. czy dane dobro ma charakter publiczny, czy prywatny, decydują dwa kryteria;

-    kryterium użyteczności,

-    kryterium odpłatności**.

Jeśli chodzi o kryterium użyteczności, to korzyści z dobra prywatnego ograniczają się najczęściej do jednej osoby, niekiedy do kilku osób. Spotykamy tu tzw. zjawisko rywalizacji między użytkownikami danego dobra. W dostępie do dóbr publicznych rywalizacja obywateli o korzystanie z danego dobra nie istnieje. Przykładem mogą być tu drogi publiczne, jeziora, parki, powietrze itp.

Jeśli zaś chodzi o drugie kryterium podziału dóbr, czyli źródło odpłatności, to dobrami publicznymi są te dobra, które są finansowane przez budżet państwa. przez budżety jednostek samorządowych czy przez budżety publicznych funduszy celowych. A zatem dobra publiczne są finansowane ze środków publicznych, natomiast dobra prywatne są opłacane z funduszy prywatnych. Wobec tego dobra publiczne to towary i usługi świadczone przez państwo i samorząd terytorialny na zasadach powszechnej dostępności, przy odpłatności niemającej charakteru jednakowej ceny, lecz charakter zróżnicowanych świadczeń podatkowych i opłat. Możemy stwierdzić, że swego rodzaju ceny za świadczenie dóbr publicznych nie mają bezpośredniego rynkowego związku jak w przypadku dóbr prywatnych.

Biorąc pod uwagę istotę ekonomiczną i społeczną dóbr publicznych, możemy wskazać na ich charakterystyczne cechy. Są nimi;

-    dostępność powszechna.

-    brak konkurencyjności między konsumentami.

*S Owsiałc. Finanse pubłicrnc. .opcii