Obraz 3 2

- iMm l praltyU

MiynyiMly Stany Zjednoczone. Ostatecznie odstąpiono tam od wymienialności dolara na złoto w 1971 r. Miejsce złota jako źródła współczesnego pieniądza pieniądz papierowy, oparły na zaufaniu. Jedynym jego zabezpieczeniem są towary i usługi, które można nabyć za posiadane banknoty,

2. Funkcje pieniądza

Klasyczny pieniądz kruszcowy, w ujęciu historycznym, spełniał następują' cc funkcje:

1)    miernika wartości,

2)    środka wymiany,

3)    środka płatniczego.

4)    środka przechowywania wartości (lezauryzacji),

5)    zaufania

Podstawową funkcją pieniądza jest mierzenie wartości towarów, usług, kosztów, produkcji. Ta funkcja pieniądza pozwala na wyrażenie wartości poszczególnych kategorii ekonomicznych.

Kolejną funkcją pieniądza jest pośredniczenie w wymianie towarów i usług w różnego rodzaju transakcjach. W ujęciu makroekonomicznym pieniądz cyrku-łtije, łącząc się w strumienie pieniężne związane z różnymi operacjami rozliczeniowymi.

Pieniądz realizuje również funkcję środka płatniczego. Ta jego funkcja pozwał* realizować różne zobowiązania, nie tylko związane z zakupem towarów i usług. Chodzi tu przede wszystkim o płatności związane z zaciąganiem i spłacaniem pożyczek, kredytów, regulowanie zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenie gospodarcze i społeczne itp.

Pieniądz jest także środkiem tezauryzacji. Polega to na tym, te jest on gromadzony poza obrotem gospodarczym. Proces ten prowadzi do zmniejszania ilości pieniądza w obiegu. Tczauryzacja, czyli gromadzenie pieniędzy, a tym samym przechowywanie bogactwa, może być wyrazem braku zaufania do insty-fticjś finansowych.

Ważną funkcją pieniądza jest zaufanie, które ma charakter psychologiczny, gdyż posiadacze pieniądza stają się wierzycielami państwa, które dany pieniądz emituje Owo zaufanie ma dwa wymiary. Pierwszy polega na tym, że posiadacz pieniędzy będzie mógł za nie kupić użyteczne dobra (towary, usługi). Drugi wymiar zaufania polega na tym, że posiadane przez niego pieniądze nic będą tracić na wartości. A zatem za pieniądz i jego osobliwości odpowiada państwo, przy czym odpowiedzialność ta ma charakter makroekonomiczny. Państwo nie ponosi odpowiedzialności za posługiwanie się pieniądzem przez podmioty

JJ0

gospodarcze. Podsumowując część wstępną dotyczącą pieniądza, warto wspomnieć o pieniądzu kredytowym (żyiowym). Źródłem tego pieniądza jest kredyt bankowy. Podstawą jego tworzenia są wkłady depozytowe różnych podmiotów (przedsiębiorstw, ludności itp) Banki komercyjne mają przywilej pomnażana ilości pieniądza w stosunku do przyjmowanych depozytów. Zjawisko to nosi nazwę kreacji pieniądza przez kredyt. Rozpatrzymy to w kolejnej części pracy.

3. Kreacja pieniądza w ujęcia sformalizowanym

Na wstępie przyjmijmy założenie, że system bankowy ma dwuszczeblową strukturę. Tworzą ją bank centralny i banki komercyjne Skutkiem tego założenia będzie funkcjonowanie w obiegu dwóch rodzajów pieniądza: pieniądza banku centralnego i pieniądza banków komercyjnych. Podstawą kreowania pieniądza jest pieniądz banku centralnego, który traktowany jest jako baza monetarna. Z kolei baza monetarna jest podstawą powiększania obiegu pieniężnego, czyli zwiększania podaży pieniądza. Wynika to z faktu, iż część tej bazy ma formę depozytów, z których to banki komercyjne mogą udzielać kredytów.

Przyjmijmy kokjrtc założenie, że dany podmiot ma gotówkę, czyli pieniądz papierowy państwowy, i wpłaca ją do banku komercyjnego. W związku z tym bank otwiera rachunek dla tego podmiotu, na którym zapisuje ten depozyt Na nasze potrzeby będziemy określać go jako wkład (depozyt) pierwotny. Bank zakłada, że podmiot będzie utrzymywał ów wkład przez jakiś czas Dokonanie przez klienta banku wpłaty pieniądza papierowego (gotówkowego) oznacza przekształcenie go w pieniądz bezgotówkowy, depozytowy. Bank, przyjmując od tego klienta wkład, nabywa prawa i możliwości do udzielenia kredytu na podstawie pieniądza banku centralnego. Dla zachowania bezpieczeństwa wypłacalności bank zobowiązany jest przez bank centralny do utrzymywania rezerw obowiązkowych. Następnie, po odprowadzeniu tych rezerw na swój rachunek w banku centralnym, bank komercyjny udziela kredytów w formie bezgotówkowej. Oznacza to, że kredytobiorca może regulować swoje zobowiązania za pomocą przelewów.

Prześledźmy zatem w formie wzorów matematycznych kreowanie pieniądza bezgotówkowego^{1 2}. Punktem wyjścia do analizy jest określenie podały pieniądza (Af) Jest ona uzależniona od wielkości pieniądza kreowanego przez bank centralny i tzw. mnożnika bazy monetarnej («). A zatem podaż pieniądza można zapisać jako:

191

1

Wykorzystano tu formuły awarie w pracy (fetorowej pod red B Pictrakn. Synem lamowy

2

opot