Obraz!1 2

VMN>Wy1faMrtv lMtil(ntQii

Oducza to. ar musi óoa być wyzsza o kilka punktów procentowych od progno-lowanej inflacji. W zasadzie jej poziom determinuje wysokość stopy procentowej NBP. Bank centralny udziela bankom komercyjnym następujących kredytów:

-    kredytu lombardowego.

-    kredytu redyskontowego.

Kredyt lombardowy udzielany jest prze/ NBP bankom komercyjnym na jeden dzień, pod zastaw papierów wartościowych. Od 2003 r. stopa procentowa ■Mm przez Radę Polityki Pieniężnej wynosi 6,75%. Obowiązuje tu zasada, że kwota tego kredytu nie może być wyższa niż 80% nominalnej wartości zastawianych papierów wartościowych. Oprócz tego wielkość tego kredytu nie jest określona żadnym limitem. Stopa procentowa na ten kredyt jest najwyższa i określa krańcowy koszt pozyskania środków na rynku międzybankowym.

Kredyt redyskontowy udzielany jest przez NBP bankom komercyjnym, które przedstawiają do redyskonta w tym banku zdyskontowane przez siebie weksle. Od 2003 r. stopa na tego rodzaju kredyt wynosi 5,75%. Przy wzroście tej stopy bank* komercyjne uzyskują niższą cenę za przedstawiane NBP weksle. Tym samym mają zmniejszoną możliwość kreowania pieniądza przez kredyt. Z jednej strony, uzyskują mniej środków za przedstawione do redyskonta weksle, z drugiej - cena oferowanych przez banki komercyjne kredytów jest wyższa. W rezultacie spada popyt na kredyt ze strony klientów banków oraz zmniejszają sig możliwości jego realizacji. Stopa kredytu lombardowego jest o jeden do półtora punktu procentowego wyższa od stopy kredytu redyskontowego. Ta różnica decyduje o wielkości oprocentowania kredytów oferowanych na rynku międzybankowym. Układ tych stóp procentowych sprawia, że obrót wekslami JM bardziej preferowany w stosunku do innych papierów wartościowych.

Stopa referencyjna (o kolejny instrument jakościowy NBP. Określa ona rentowność bonów pieniężnych NBP. Od 2003 r. stopa ta wynosi 5,25%. Ustala ją Rada Polityki Pieniężnej. Bony te zakupują banki komercyjne, które dysponują nadmiarem środków pieniężnych.

Istotnym i ważnym instrumentem jakościowym kształtowania przez NBP polityki pieniężnej w Polsce jest rezerwa obowiązkowa. Jest ona zróżnicowana i uzależniona od rodzaju wkładów oszczędnościowych. W początkowych latach transformacji stopa rezerw obowiązkowych była bardzo wysoka. Na początku Im dziewięćdziesiątych dla wkładów na żądanie wynosiła ona 30%". W kolejnych latach była obniżana. W 1999 r. stopę tę obniżono do 5%. Wówczas zwolnione środki NBP mogły spowodować znaczny wzrost podaży kredytów oferowanych przez banki. Aby do tego nie doszło. NBP zamienił te pieniądze im długoterminowe obligacje. Generalnie rezerwa ta ma na celu ograniczenie

" Praca zbiorowa pod red L Szynko. Propedeutyka... op cit.

podaży pieniądza. Jej celem jest także zapobieganie niewypłacalności banków komercyjnych. Rezerwa obowiązkowa może być wykorzystywana do wzrostu podaży pieniądza. Będzie to mieć miejsce, gdy dojdzie do obniżenia jej stopy.

Górną granicę stopy rezerwy obowiązkowej określa ustawa o NBP. Zgodnie z nią, dla wkładów na żądanie maksymalna wysokość stopy tej rezerwy nie może przekroczyć 30%, natomiast dla wkładów terminowych nic może być wyższa niż 20%. Stopy rezerw obowiązkowych ustala Rada Polityki Pieniężnej. Rezerwa obowiązkowa ma postać środków pieniężnych w złotych i w walutach obcych zgromadzonych na rachunkach bankowych oraz środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych. Oprócz tego, część tej rezerwy może być przechowywana w kasach bankowych jako zapas gotówki.

Z punktu widzenia banków komercyjnych środki odprowadzane w ramach rezerw obowiązkowych na ich rachunki w NBP są niejako specyficznym obciążeniem podatkowym. Środki pieniężne odprowadzone do NBP przez banki komercyjne w ramach rezerw obowiązkowych są nieoprocentowane. Dodatkowo banki te muszą wypłacać oprocentowanie swoim klientom. Rezerwy obowiązkowe są aktywnym instrumentem wspierania banków będących w trudnej sytuacji finansowej. NBP może takie banki zwolnić z obowiązku odprowadzania rezerw. Jednakże w takiej sytuacji banki te zobowiązane są nabyć skarbowe papiery wartościowe.

Gdy bank nie spełnia wymaganego poziomu rezerw obowiązkowych, nalicza się mu karne odsetki, które należy wpłacić do NBP. Naliczane są one od różnicy między kwotą rezerw, jaka powinna być utrzymana a kwotą istniejącą. Maksymalna stopa odsetek karnych to dwu krotność stopy kredytu lombardowego. Odsetek karnych nie wymaga się od banków będących w likwidacji lub upadłości. Od 2003 r. stopa obowiązkowych rezerw wynosi 3.5% od wszystkich zdeponowanych w bankach środków bez względu na rodzaj tych środków i czas ich przetrzymywania. Warto dodać, że od 2003 r. każdy bank może zmniejszyć naliczoną rezerwę o równowartość S00 tys. euro.

Operacje otwartego rynku to kolejny instrument, za pomocą którego NBP oddziałuje na banki komercyjne. Operacje te polegają na prowadzeniu przez bank centralny z bankami komercyjnymi różnego rodzaju transakcji. Dotyczą one sprzedaży tub zakupu papierów wartościowych, dewiz oraz emisji i sprzedaży papierów wartościowych NBP. Operacje otwartego rynku mogą mieć charakter warunkowy lub bezwarunkowy. Transakcje o charakterze bezwarunkowym polegają na sprzedaży i zakupie przez NBP papierów wartościowych. Są to zwykle papiery krótkoterminowe (do 6 miesięcy). Jeżeli NBP sprzedaje papiery wartościowe. to operacja ta prowadzi do zmniejszenia ilości pieniądza w obiegu. Odwrotna jest sytuacja, gdy NBP skupuje papiery wartościowe. Wówczas wzrasta ilość pieniądza w obiegu i banki komercyjne mają większe możliwości jego kreowania.