Obraz!6

na każde zachowanie za życia, skoro te zachowania mi_a| do końca świata, to zaniechanie sądu natychmiastowej *'V**ti stwarzałoby niezrozumiałą pustkę etyczną, likwidacje ^ wartości, a co najgorsze, zakładałoby formę, okres i dzied nia, w której nic działałaby Boża sprawiedliwość. To dla^ '***' tak nieludzkiej sytuacji potrzebna była jakaś instancja dok^ osądu, który definiowałby sytuację duszy po opuszczeniu^ a przed Sądem Ostatecznym. Jednolita scholastyczna teoria d • dywidualnej była wówczas znana w krakowskiej Akademii obfity dorobek polskich teologów zawiera czytelne sformułow^ antropologiczne.

Dusza ludzka stworzona prze/ Boga oddzielnie dla każdego członki i złączona z ciałem już ukształtowanym Obecność duszy zapewnia jedność i i*-, ność elementów wchodzących w skład ciała, siąd jest ona doskonałością ciiU a także źródłem ruchu w człowieku Dusza i ciało łączą się w człowieku w ^ naturę. (Stanisław z Zawady. Komentarz do (jen 2,7 [streszczenie, za:]

1992. s. 122)

Można nawet podejrzewać taką spersonalizowaną wizualizację z r. 1436, w kodeksie Stanisława / Szadka (BJ 2251) zawierającym zbiór łacińskich bajek Gwidrinus. Była ona wystarczająco silna, aby skłonić skrybę do wyrażenia tej wiedzy rysunkiem i polską glosą. „Kilka niedołężnych rysunków piórem wyobraża postaci apologów, przy jednym napisano dusza" (ŚPŁ III 8). W warstwie psychologicznej odzwierciedla to rozpowszechnianie się ujęć przeciwnych monopsychizmowi. Natomiast w wymiarze społecznym t3 nowa teologia odzwierciedla usamodzielnianie się świata profanm. który sam musi wypracować mechanizmy swego pomyślnego funkcjonowania.

Jego zapewnieniu poświęcono całe biblioteki piśmiennie twa parcnetycznego, które pokazywało wzory zachowań wla co\. a potem kolejnych ról społecznych, aż do prostego wieśniaka-łem takim był Antigameratus, który do podstawowych obowiąz’ książąt zaliczał prozaiczne zadania w rodzaju umacniania murów. Ten sam autor sędziom nakazywał przychylność dla u ściganie złych, niekaranie niewinnych, nieuleganie przekupstwu* chanie prawa, to wszystko bowiem jest zgodne z powołaniem •* ci Bóg godny tron, abyś pokonywał zło’'.

jczywość Śmierci nic tylko wobec sędziów, ale w ogóle ^niedoskonałych. wyraża pewne zniecierpliwienie bezsku-poczciwej „pozytywnej perswazji”. W roli takiego „sę-'^^ofaźnego” Śmierć otrzymuje funkcje diaboliczne. Nie tylko ^p._dzić Jo piekła osądzonych, zgłasza się wręcz do pracy przy

tohzc smołą- Identyczną funkcję pełnią np. w Sądzie Parysa trzy j^jy które porywają bez przeszkód Parysa, zagrawszy uprzednio

Diuegó w kości: Mędrela wygrywa: „Ja go wezmę w więzy”.

Obrazowanie wcześniejsze, jak je poznaliśmy z narracji Re.x et ijMulus, nic skupiało wszystkich motywów w upostaciowanej śmier-ci, dzieląc je między czterech dręczycieli. Podobny układ znajdujemy »jednym z egzcmplów //uroni rzymskich (143. De timore extremi ijdicii). Podczas pow szechnej zabawy jeden król jest smutny. Bojąc nęgo zagadnąć, ludzie proszą jego brata, by się wywiedział o przy-czynę. Odpow iedzi dostarcza pewna inscenizacja:

Zatym kroi kazał ukopać głęboki doi a nad dołem kazał stolec postawić na cflerzech nogach bar/o mdłych. V kazał zewlec odzienie z brata swego y wsadzić go aj on stolec. A gdyż był posadzon na on stolec, kazał uwięzać ostry miecz nad iego clowij na cicnkiey mci Potym kazał stanąć cztyrzem sługam z cztyrmi mieczmi. led-przed nim. drugiemu za nim. a dwiema zboków. A gdyż tak stali, rzekł im kroi. •Przykazuję wam pod stracenim głowy aby lako skoro każę wam tedy leden każden mecz weń wraź ” Y kazał przed nim piskać, bębnić i rozliczne wesele czynić y armie rozliczne przedeń nosić, y rzekł iemu. „Bracie moy miły, przecześ tak barzo ^rnu,ny^> Oto masz roskoszne karmie, oto y wesele wielkie, prócz sic nie weselisz? Opowiedział .emu brat. „lakoż mogę być wesół (...)" [wylicza znane - już osobiste powody, po czym król przystępuje do ich interpretacji:]

Ja iako y ty teraz iestem posadzon na stolcu barzo mdłym bo w ciele krew-^lrn' ^/ cztyr/nu nogami bar/o mdłymi to iest zlożonem ze czterech żywiołów. ^odcmn., iest doł piekielny, nademną iest miecz ostry, to iest Boży sąd gotowy od-^/‘^cbć duszę od ciała, a przedemną iest miecz ostry: to iest śmyerć, która żadnemu ^c Przepuszcza, a niżli sie nadziewam tedy prziydzie: iedno nie wiem. iako. gdzie. ⁵¹¹ gdy. Za mną iest drugi miecz gotowy ku memu zabiciu: to iest. grzechy me l«rcm uczynił na tym świece: które są gotowy oskarżać nne przed mu,ostałem ozym Miecz sprawcy strony: iest dyabel który krąży lakoby lew szuka.ąc kogoby ażarl. który /awżdy gotow iest duszę nią wziąć do piekła. Miecz z lewej strony I chrobacy którzy ciało mc po śmierci z icdzą. Przeto/ nam.lcyszy bracie gdyż • wszytko rospomnię. nigdy wesół być mc mogę (...) A wszytcy którzy przy tym y|, usłyszawszy tę odpowiedź królewską barzo tą chwalili. (Cesia Ramanorum

<>hmicae, s. 95)