Obraz$1

u Halo sic uniknąć stosowania języka etnicznego, i to nic lylko „ _ptiSo dcn,cn.ar,,,n. Wczesne, a rychło ,* obfi,c pojawifc dwujęzycznych tekstów pochodzenia szkolnego zbadano w Nie* _c,cch na przykładzie średniowiecznego bestselleru pedagogio*-.' jakim były Dystychy Catona. Cytowaliśmy wyżej dw„-, trój,^ wersje Catona z udziałem języka polskiego (Mymer) Mamy _sygnaK że nawet w polskiej szkole krążyły rękopiśmienne książki polskojęj zyczne o charakterze naukowym. W 1408 r. przed sąd w Pułtusku wniesiono sprawę „o naukową książkę polskojęzyczną” należącą do rektora kościoła w Myszewie (Miszewo?; Szelmska 1975, _s. |%, Wymowa akademicka i dyplomatyczna była polem żywo twórczości łacińskiej. Jej głównym ośrodkiem było nauczanie w Aka-demii Krakowskiej. Kilku wybitnych oratorów zapamiętały kroniki: Bartłomieja z Jasła i Stanisława ze Skarbimierza z mowami o odnowieniu Akademii; wspominam wyżej u kontekście dyplomacji soborowej i antykrzyżackicj Paweł Włodkowic i Andrzej Laskarz; znam z obrony chłopów Jan z Ludziska, ponadto zaś Mikołaj Kozłowski, Jan Elgot, Wawrzyniec Strzelecki, Wincenty Kot. Tomasz Str/empiński.

Dorobek kulturowy t miejsce Uniwersytetu Jagiellońskiego w biografiach Polaków i innych poddanych królestwa wyraża przysłowie: „Komu akademia krakowska me jest matką, temu pewnie babką była". Pisaliśmy wcześniej o narodou ym duchu, jaki tam zapanował po renowacji uczelni w 1400 roku. Obrazowo podsumowując czynniki genezy polskiej literatur*)' Bruckner mówił „naszą literaturę narodową stworzyły kobiety nasze i nasza szkoła krakowska’.

Przechodząc do przykładów nauk szczegółowych zastosujemy w małej skali strukturę patronującą całym dziejom naszego piśmiennictwa: łacina jako odskocznia dla polszczyzny.

Już wspominaliśmy rozprawy medyczne i higieniczne (rozdz. 15). Jednym z bardziej znanych poematów medycznych był Anlipo* cws (ok. 1270, Anty-Hipokrates; 427 heksametrów konińskich). Jego autor, znany jako Mikołaj z Polski, był Niemcem, być może ur zonym w Polsce, lub określającym w ten sposób przynależność o polskiej prowincji dominikanów (Plezia).

mi> mi, ? ^l<ł>kszcg° znaczenia dla rozwoju medycyny były wierszowane nieudolny g-t ’ ^C ^ ^M,kolaja z Polski, który całą dotąd zgromadzoną wiedzę

°w wykładających w Montpellier. Bolonii i Paryżu i zawartą w ręW'

"“8^ »««l w lecznicze winiecie,

£ »• k»n..en, «h,chctnyd, pwrścicni , kapsułek. zaw^j^T™ 1 JJ^rnoe na sposób formy duchowej. (Burchardt)    ⁷ ™Wo

Na takiej wielow iekowej tradycji łacińskich traktatów me-jjcznyeh i farmakologicznych opiera się stosowna twórczość werna-lilima. której znakomitym przykładem jest zielnik farmaceutyczny I Stefana Falimir/a O ziołach i o mocy ich (Kraków 1534).

Paluchy je>t ziele, które kwitnie na ostatku jesieni, ma kwiatek na sobie iitiy troszkę ku sniadości się skłaniający kto będzie chciał używać tego prochu, ma pwziąć co złot> zaważy albo i półtora złotego bolączki w głowie i też na inszych sonach ciała

Język polski mobilizuje śmiało do opisu przyrodoznawczego

Andrzej (ilaber. tłumacząc ProblemaiaAristotelis (Kraków 1535):

ho chce nieco komu dać. musi to sam pirwej mieć; z nasienia albo z plemienia męskiego w macicy mew icściej, naprzód się uczyni błonka. która ono plemię okrążywszy w sobie zad/ier/a, tamże w posrodku (jako widamy w żółtku jajecznym) zarodzi

hę niejaki duch sprawujący, który napr/ódserce sprawi (...).

Filozofia w dawnej Polsce jest przedmiotem intensywnych badan i tematem u iclu publikacji i edycji źródłowych, z których wymień, im icdwtic serię ..Materiały i Studia Zakładu His,on, Filozofii Średnimi icc/nej w Polsce” By podaćjeden z wielu możliwych pr/y-kładńu u vdano w niej m.m Jakuba z Gostynina komentarz do fizyki Arystotelesa wyd R Palaez 1971). Wstęp do tego dzieła napisany - ^{L ,LS<ł} ’ -    ... _ifr-vm_anv w pewnej tradyeji jeszcze trzy-

^{JCst ,,morc scho,ast}'^{CO 1} "echołastycznej tradycji metafilozóficznej” nasiowicczncj, u    . . _przykład nowszego studium wymień-

(fromański 1995, s. I- >_    Piotra z Sienna teoria poznania

nn monografię    koniecznej w Polsce (2000).

¹ bytu: z dziejów Jilozojo \_onfmUS: To iesth nauka Liczby: Polski/ rze-Tomasza Kto*¹ • przynosi próby polskiej terminologii czq wydana... (Kraków nauk ścisłych:

■I nie chciał się / Liczby wyłamywać (...) on. od któ-i t_cn kjópy wszystko ^5,"^"_wk „ują. chciał się pod jednością istności zamknąć, rcuo wszytki rzcc/> ^ _s0ba nic mieć. A gdy się która rzecz zepsuje, musi się

a żadnej r^nej **» ' w jedność obo>c*¹

397