Obraz (125)

⁸¹    Zob. J. Lechoń, Poezja czysta w poezji polskiej, [w:] tegoż, O literaturze polskiej, Warszawa 1993. Podkr. - H. K.

⁸²    R. M. Rilke, Poezje, wybór, przekł. i posłowie M. Jastrun, Kraków 1977, s. 177. Poniżej cytowany fragment innego wiersza Rilkego pochodzi ze strony 61 tego wydania: [...Tak staliśmy się zaklętymi grajkami. . .].

⁸³    Termin wzięty z książki: C. Dahlhaus, Idea muzyki absolutnej i inne studia, przekł. A. Buchner, Kraków 1988.

⁸⁴    O ulirycznieniu Marii jako wyrazie szczególnie emocjonalnego ujęcia jej przedmiotu pisano wielokrotnie. Poemat Malczewskiego stanowi potwierdzenie, że dla sztuki romantycznej, a tak sądził np. Hegel, „pierwiastek liryczny jest niejako elementarną zasadniczą cechą, tonem, który rozbrzmiewa nawet w epopei i dramacie i który, niby jakieś ogólne tchnienie duszy, owiewa nawet dzieła sztuki plastycznej” (Wykłady o estetyce, s. 165).

⁸⁵    Zob. M. Mochnacki, O duchu i źródłach poezji w Polszczę, [w:] tegoż, Pisma wybrane, wybór i przypisy R. Janiec, wstęp J. Szacki, Warszawa 1957, s. 40.

⁸⁶    Zob. B. Leśmian, Rytm jako światopogląd, [w:] tegoż, Szkice literackie, oprać. J. Trznadel, Warszawa 1959.

⁸⁷    W. Hilsbecher, Tragizm, absurd i paradoks. Eseje, wybór i wstęp S. Lichański, przekł. S. Bałut, Warszawa 1972, s. 35 („[...] we fragmencie raczej niż w dziele zamkniętym tkwi możliwość przedstawienia nieskończoności świata, a także nieskończoności drogi poznania — to zaś oznacza innymi słowy: nierozwiązalność zagadki świata”). Zob. też książkę A. Kurskiej, Fragment romantyczny, Wrocław 1985.

⁸⁸    Sam Malczewski ukierunkowuje, pod tym względem, lekturę Marii, przywołując w przypisie obraz Rafaela, przedstawiający św. Cecylię „lu-bownicę muzyki”. Zob. na ten temat: J. Ujejski, Antoni Malczewski..., a z ostatnich prac np. rozprawy: G. Halkiewicz-Sojak, Czy „Maria’ jest poematem o „złej nowinieJ. Ławski Dlaczego „Maria”? Symboliczne funkcje tytułu w poemacie Antoniego Malczewskiego-, M. Bieńczyk, „Maria”-. figury „post”, figury melancholii-, W. Szturc, „Maria Malczewskiego. Od uanitas ku nihilizmowi, wszystkie prace [w:] Antoniemu Malczewskiemu w 170 rocznicę...

⁸⁹    Według M. Mochnackiego: „Muzykalne jest misterstwo poci ów filozofujących, dumających”. (O literaturze polskiej w wieku dziewięt nastym, oprać, i przedmowa Z. Skibiński, Łódź 1985, s. 124).

⁹⁰    Zob. A. Einstein, Muzyka w epoce romantyzmu, przekł. M. i S. Ja rocińscy, Kraków 1965 oraz C. Dahlhaus, Idea muzyki absolutnej.

⁹¹J. Lechoń, Poezja czysta w poezji polskiej, s. 113.

WIETRZNA, JESIENNA ZAWYŁA NOC Z DALA

¹    Por. M. Grabowski, O szkole ukraińskiej poezji, [w:] tegoż, Literatura i krytyka, 1.1, Wilno 1840, s. 129-136.

²    Tamże, s. 136. Podkr. autora.

³    Tamże, s. 138. Zob. w tym kontekście pracę o doświadczeniach egzystencjalnych Goszczyńskiego: D. Sosnowska, Seweryn Goszczyński. Pio grafa duchowa, Wrocław 2000. Por. także: J. Rosnowska, Goszczyński. Opowieść biograficzna, Warszawa 1997.

⁴    S. Goszczyński, Słowo o poświęceniu, [w:] Dzieła zbiorowe Seweryna Goszczyńskiego, wydał Z. Wasilewski, „Biblioteka Klasyków Polskich”, pod red. T. Piniego, t. IV, [b.m.r.], s. 472.

⁵    Tenże, Rzecz o poezji polskiej, [w:] Dzieła zbiorowe..., s. 494.

⁶    M. Janion, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975, s. 338.

⁷    Por. tamże s. 336-337.

⁸    Zamek kaniowski cytuję według wydania: S. Goszczyński, Zamek kaniowski, wprowadzenie H. Krukowska, opr. tekstu H. Krukowska, D. Zawadzka, wyd. II, Białystok 2002. Wszystkie podkreślenia w tekście Goszczyńskiego moje — H. K.

⁹    J.I. Kraszewski, Noce bezsenne. Wspomnienia i fantazje, [w:j tegoż, Pamiętniki, oprać. W. Danek, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972 (BN I 207), s. 301. Zob. na ten temat: M. Szladowski, (Auto)portret artysty z czasów starości (na przykładzie „Nocy bezsennych” Józefa Ignacego Kraszewskiego), [w:] Życie w starości, red. B. Bugajska, Szczecin zoo/, s. 121-128.

¹⁰    Termin „kosmologiczny” sens natury zaczerpnięty z książki M. Ja nion, Romantyzm, rewolucja, marksizm, Gdańsk 1972, s. 86.