Obraz (167)

przekonanie o możliwości rozwiązania trudności ku obopólnemu zadowoleniu, tym większa gotowość do zmiany metod i celów działania.

Dlatego osoby z c mają skłonność do tzw. reakcji przeciwnych, czyli do wytwarzania postaw wprost przeciwnych do prawdziwych tendencji, np. do maskowania słodyczą odczuwanej agresji. Osoby z c' zaś są skłonne do szczerego omawiania trudności z osobami wywołującymi lęki.

Współzależność wypowiedzi cic' z innymi komponentami

Najważniejsza jest współzależność determinanty c z komponentą C. Jak wiemy. C wyrażają stopień pobudliwości uczuciowej, impulsywności, ujawniającej się w zewnętrznej aktywności; c zaś - tendencje do odraczania, hamowania działania. Dlatego też stosunek c do C wiele mówi. Chodzi nam tu o c, a nie o c\ ale tych pierwszych, jak widzieliśmy, jest o wiele więcej w protokołach Ro.

Ponieważ nadmierna impulsywność (C) w działaniu może być szkodliwa zarówno dla jednostki działającej, jak i dla otoczenia, więc wpływ lęków powściągających działanie (c) jest nieraz czynnikiem pozytywnym. Jednak jeżeli c przeważa nad C, działanie jest zahamowane przez lęk tym bardziej, im większa jest przewaga £c nad SC np. w nerwicach z natręctwami. Jednostki z tym schorzeniem obserwują życie, ale nie biorą w nim udziału, bo przeżywane lęki paraliżują wszystkie impulsy do aktywności. Natomiast jednostki ze znaczną przewagą C nad c są narażone na niebezpieczeństwo działania przedwczesnego i w warunkach niesprzyjających.

Widzimy, że wypowiedzi c stanowią w pewnych warunkach czynnik samokontroli działającej nieświadomie, automatycznej samokontroli, podczas gdy - jak to było już zaznaczone — czynnikiem świadomej, działającej z wysiłkiem samokontroli jest % F+ i FC.

Stąd wniosek, że cechy związane z c i c' nie mogą być jednocześnie aktualizowane, aczkolwiek mogą nieraz występować w tym samym protokóle. Jedne bowiem osłabiają, a drugie wzmagają aktywność. Dorosłe, normalne osoby mają wypowiedz: sygnowane jako c, natomiast nie mają wcale albo bardzo mało c\ Więcej niż 2 c w protokóle jest już oznaką niedobrą.

Piotrowski podkreśla rozróżnienie między lękami (anxiety), a strachem (fear). Strach jest skierowany na jakieś realne niebezpieczeństwo zagrażające osobie, która ocenia je bardziej lub mniej obiektywnie i świadomie odczuwa pragnienie uniknięcia go. Lęk jest bezprzedmiotowym, niejasnym uczuciem, bez żadnej logicznej treści. Obydwa uczucia są negatywne. Jednak przy przeżywaniu strachu można planować, jak

58

WYPOWIEDZI DETERMINOWANE ŚWIATŁOCIENIEM I CZERNIĄ