Obrázek (12)

zana z silną identyfikacją z klasą robotniczą, a także z szerokimi rzeszami społeczeństwa negującymi dotychczasowy porządek polityczno-społeczny w Polsce. Istotnymi elementami tej tożsamości są walka z wypaczeniami ustroju socjalistycznego, dążenie do upodmiotowienia społeczeństwa i tworzenia nowego etosu i porządku społecznego.

4- W strukturze osobowości Wałęsy w latach 1970 - 1980 nasila się i utrwala orientacja egalitarna. Polega ona na podmiotowym traktowaniu każdego człowieka i akceptacji zasady równych szans i praw ludzi. Orientacja ta zaczątkowo uformowała się już w okresie młodości na wsi, gdy — pochodził wszak z biednej rodziny — musiał pracować u sąsiadów i odczuwał nierówność społeczną i materialną. Pracując w stoczni włączył się w życie społeczności robotniczej, w której orientacje egalitarne były silnie utrwalone i która czuła się „zawsze klasą oszukiwaną i manipulowaną”⁹. Egalitaryzm Lecha i tu wyrastał z poczucia upośledzenia i krzywdy. Po 1970 r. robotników, którzy w grudniu brali aktywny udział w strajku, szykanowano i stopniowo zwalniano. Lech pisze: „Mnie trafiała się zawsze najgorsza robota, omijały wszelkie awanse na wyższą grupę”. O więzi z równymi mu kolegami-robotnikami pisze: „Mieliśmy za sobą Grudzień, szliśmy wtedy ramię przy ramieniu. To wspólne doświadczenie wiązało nas. Mieliśmy za sobą lata pogrudniowe, przepychanki o pozycję robotnika, o warunki pracy, o forsę. Wiedzieli, że nie jestem idealistą, dla którego liczy się tylko idea, bez dostrzegania ludzi. Starałem się wszystko widzieć przez pryzmat pojedynczego człowieka”¹⁰. Orientacja równościowa (egalitarna) jest przeciwstawna orientacji hierarchicznej. Tego typu orientacja charakteryzowała dyrekcję, partię, ogólnie tzw. właścicieli Polski Ludowej. Wałęsa orientacji hierarchicznej nie mógł akceptować, gdyż z jednej strony znajdował się na dole drabiny społecznej, a z drugiej była ona obca jego mentalności ideowo-społecz-

Tamże, s. 48.

nej. Nowe kontakty z przedstawicielami inteligencji, ekspertami, KOR-em podbudowane ideologią walki o prawa robotnicze i podmiotowość społeczną również układały się na zasadach równościowych, co utrwalało w świadomości Lecha orientację egalitarną.    ^

♦ Wałęsa był pomysłowy i twórczy nie tylko w pracy technicznej, zawodowej. Przejawia wyraźnie innowacyjne, aktywne postawy w działalności związkowej, podziemnej. Zachowuje się niestereotypowo, nieszablonowo; pod pozorem szukania pracy rozpowszechnia prasę podziemną, nawiązuje rozległe stosunki z kontestatorami, m.in. z KOR-em. Pisze: „Grupa założycieli WZZ była pod silnym obstrzałem — Błażej Wyszkowski był chyba zatrzymany, Antoni Sokołowski miał jakieś załamanie, a nowo powstałej grupie groził rozpad. Doszedłem do wniosku, że bez względu na to, co się stanie, ja powinienem się włączyć, nie pozwolić, żeby ta organizacja mogła się rozsypać. Potem doszła Anna Walentynowicz i już zaczęło się to wszystko lepiej kręcić”^{1 r}7jW ważnych chwilach nie traci głowy, nierzadko rewiduje swoje postawy, wykazując inicjatywę i szybko podejmując decyzje. W przełomowych sytuacjach strajku sierpniowego, gdy doszło już do zgody z dyrekcją w sprawie podwyżki płacy o 1500 zł, koledzy monitują go, że „obronił tylko siebie, swoją podwyżkę 1500 zł”; Lech reflektuje się, bierze mikrofon i ogłasza, że „strajk nadal trwa”.

Uogólniając można stwierdzić, że Wałęsa był dynamiczny i twórczy w aktywności społecznej i posiadał poczucie kontroli wewnętrznej. Poczucie to polega na przekonaniu o moż-I iwości kontroli warunków, otoczenia i wpływu na nie. Ludzie o wyższym poczuciu kontroli traktują różne sytuacje jako żądania, które muszą rozwiązać, są realistyczni w działaniu, uczą się na własnych doświadczeniach, mają silne poczucie odpowiedzialności, są odporni na frustracje, wrażliwi na informacje i sami poszukują takich, które sprzyjają osiąganiu celów. Przeciwnym typem są osoby o niskim poczuciu-

" Tamże, s. 149.

23