Obrázek (46)

Aby przybliżyć Czytelnikowi problemy warsztatu naukowego i zarysować stosowana, metodę badawczą, przedstawimy próby analizy faktów znaczących. Fakty te w pewnym sensie koncentrują w sobie różne mechanizmy i procesy psychologiczne; rozszyfrowanie ich rzuca głębsze światło na osobowość, a szczególnie na strukturę Ja.

Oczywiście określenie, jakie fakty należy uznać za znaczące, wymaga wrażliwości psychologicznej oraz wiedzy teoretycznej.

Wrażliwość psychologiczna polega na uświadomieniu sobie, jakie czynniki i mechanizmy psychiczne kształtują osobowość i wpływają na zachowanie. Na przykład, analizując czyjąś nieufność w stosunku do ludzi, możemy przypuszczać, że naśladuje w tym rodziców albo był często oszukiwany bądź że nie ma bliższych więzi z innymi i czuje się samotny i wyobcowany.

Wrażliwość psychologiczna może polegać również na rozumieniu znaczenia warunków i czynników rodzinnych, kulturowych oraz różnych szczegółów z historii życia jednostki, np. wydarzeń losowych, chorób, dla rozwoju psychicznego.

Poniżej przedstawimy dla ilustracji kilka bardziej interesujących z poznawczego punktu widzenia faktów znaczących z biografii Lecha Wałęsy.

Wyrównanie pierwotne

Starsza siostra Wałęsy, Izabela, opowiadała o bracie: „Lech bardzo kochał mamę i nie pozwolił jej skrzywdzić, potrafił już jako dziecko przygadać coś ojczymowi, chociaż był najmłodszy. Był najbardziej odważny, otwarty i nie zastrachany. Był naszym obrońcą”¹.

Lech w dzieciństwie miał pozytywne wyrównania emocjonalne z matką, to znaczy, że kochał matkę i matka go kochała. Pozytywne wyrównanie pierwotne ma w życiu czło-

wieka wartość modelową²; dziecko darzone miłością przez matkę w toku empatycznej komunikacji odpowiada jej miłością, co wpływa na zaspokajanie ważnych potrzeb bezpieczeństwa, przynależności uczuciowej. Dziecko akceptowane przez matkę przenosi swoje emocje na inne relacje, np. na kontakty z rodzeństwem, rówieśnikami, zachowując się przyjaźnie, życzliwie. Pozytywny model wyrównania pierwotnego rzutuje na prawidłowe przystosowanie społeczne, łącząc się często z dodatnią samooceną, wiarą w siebie, optymizmem. Nie ulega wątpliwości, że dodatnie wyrównanie uczuć z matką dało podstawy rozwoju zdrowej psychicznie i przystosowanej osobowości Lecha.

Racje moralne

!

Wałęsa w swojej autobiograficznej książce Droga nadziei pisze: „Psychologiczne problemy ciężaru przywództwa wynikają jednak przede wszystki z tego — jaka jest treść tego przywództwa, o co w nim chodzi, czy o przewiezienie wozu pełnego srebra, czy o coś więcej, o coś słusznego moralnie, będącego więc stałym źródłem siły i równocześnie zobowią- ^J zaniem, źródłem, z którego zawsze można czerpać — tak długo, jak długo utrzymuje się racja moralna człowieka”³. J

Wałęsie zarzuca się nierzadko wygórowane ambicje, żą-dzę władzy dla władzy, pchanie się na najwyższe stanowiska bez przygotowania, ciasny pragmatyzm, wręcz makiawelizm. Cytat powyższy, a także inne wypowiedzi w stylu: „nie chcę być prezydentem, ale muszę, aby móc więcej zrobić dla Polski”, wskazują, że u źródeł przywódczych aspiracji Wałęsy leżą głównie motywy ideowo-moralne. Nie chodzi o gromadzenie bogactw (Wałęsa jest człowiekiem dobrze sytuowanym, rezygnującym z poborów najpierw przewodniczącego

125

1

L. Wałęsa, Droga nadziei, „Znak”, Kraków 1989, s. 19.

2

^r> Por. Z. Zaborowski: Stosunki międzyludzkie, Ossolineum, Wrocław 1976, s. 160 i nasi.

3

^r' L. Wałęsa, Droga nadziei, s. 287.