okolicznosci zamachu26 (2)

kwietniowej

>.    ~r

^    v.£, VLcw \k."

co Po&ce W - *<v 2ox, JI

U* . «\ł I^A^,(c . ^ Kj N

D. Janicka, op.cit.. s. 151.

nostkami wewnętrznymi były: kolegium (prezes, wiceprezesi, dyrektorzy departamentów z zastępcami). 4 wyspecjalizowane departamenty i wydział personalny. Na obszarze państwa strukturę kontroli państwowej tworzyły okręgowe izby kontroli i delegatur.

Po wejściu w ż.ycie Konstytucji kwietniowej zmieniło się usytuowanie Najwyższej Izby Kontroli. NIK został zaliczony do organów państwa, pozostających pod zwierzchnictwem prezydenta. Do jego prerogatyw zaliczono powoływanie i odwoływanie prezesa NIK i członków kolegium. Rozszerzono także funkcje kontrolne Izby. miały bowiem obejmować nie tylko „gospodarkę państwa", ale innych związków publicznoprawnych. NIK pozostawał nadal niezależnym od rządu instrumentem kontroli administracji. spoczywającym jednak w rękach prezydenta, a nie sejmu.

10.8.2.2. Wewnętrzna kontrola administracji

Ten rodzaj kontroli był sprawowany w ramach kierownictwa i nadzoru i wynikał z hierarchicznej struktury organów administracji i instancyjności postępowania. Polegał na obsadzie przez władze wyższe podległych im stanowisk, z reguły na podstawie nominacji, oraz przede wszystkim na kierowaniu urzędami i nadzorze nad ich działalnością. Środkami kierownictwa były wydawane przez organy wyższe instrukcje o charakterze ogólnym lub też indywidualne polecenia służbowe. Z kolei, wykonywany nadzór nad podległymi urzędami mógł być spowodowany inicjatywą własną organu wyższego bądź na wniosek skarżącego się obywatela. Obywatele mieli prawo do wnoszenia zażaleń do organów wyższych ni akty niższych urzędów. W niektórych działach .administracji utworzono oddzielne organy, w postaci komisji odwoławczych, w których 5bok urzędników zasiadali przedstawiciele zainteresowanej strony.

Do środków nadzoru zaliczano inspekcje, żądania przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez organ niższy (tzw. rekwizycja akt) oraz obowiązek składania okresowych sprawozdań. Uprawnienia wynikające z kierownictwa i nadzoru mogły w rezultacie doprowadzić do zmiany lub uchylenia nielegalnych bądź niecelowych aktów wydanych przez organy podległe. Inną konsekwencją kontroli wewnętrznej mogło być pociągnięcie podległego urzędnika do odpowiedzialności służbowej z powodu naruszenia obowiązków.

Obok kontroli sprawowanej przez organy wyższe w ramach kierownictwa i nadzoru, „kontrolę wewnętrzną uruchamiano też w toku instancji, tj. w przypadku odwołania się do wyższej instancji przez osobę zarzucającą naruszenie jej praw w wyniku decyzji administracyjnej”²⁹¹. Środkiem prawnym było tu odwołanie jako instancja postępowania administracyjnego.

10.9. Postępowanie administracyjne

Polska w okresie międzywojennym należała do nielicznych państw posiadających skodyfikowane przepisy o postępował.. administracyjnym (obok Austrii, Czechosłowacji i Jugosławii). Były one /.awarte w rozporządzeniu prezydenta z 22 marca 1928 r. „o postępowaniu administracyjnym". Obowiązywało ono na obszarze całego państwa, likwidując tym samym funkcjonujące do tego czasu (częściowo tylko zunifikowane w latach 1919, 1923-1924) przepisy państw zaborczych. Rozporządzenie opierało się na wzorach austriackich, orzecznictwie NTA i zebranych doświadczeniach praktyki organów administracji. Obowiązywało, ze zmianami, do 1960 r.

Na rozporządzenie o postępowaniu administracyjnym składały się. według pojęć ówczesnego prawa administracyjnego, trzy rodzaje postępowań:

•    postępowanie ogólne, którego celem jest wydanie decyzji - aktu administracyjnego (zarządzenie lub orzeczenie).

•    postępowanie przymusowe (egzekucyjne), prowadzące do wykonania decyzji.

•    postępowanie karno-administracyjne, zmierzające do dochodzenia i ukarania wykroczeń²⁹².

Przepisy postępowania administracyjnego ogólnego miały zastosowanie do postępowania we wszystkich sprawach z zakresu prawa administracyjnego. załatwianych przez, organy administracji rządowej i samorządowej, z wyjątkiem m.in. spraw dotyczących administracji wojskowej, skarbowych, załatwianych przez placówki dyplomatyczne i konsularne, dyscyplinarnych. Warunkiem ważności aktu administracyjnego było. prócz nienaruszania norm prawa materialnego, zachowanie istotnych przepisów dotyczących postępowania administracyjnego poprzedzającego wydanie decyzji.

Przepisy o postępowaniu administracyjnym regulowały kwestie właściwości organu (rzeczową i miejscową), wyłączeń urzędników, pojęcia stron postępowania i osób ..interesowanych”, podań, wezwań, doręczeń, terminów. sam przebieg postępowania (wyjaśniające i postępowanie dowodowe), zagadnienie decyzji, środków odwoławczych, opłat i kosztów. Postępowanie administracyjne było postępowaniem z urzędu, chyba że strona występowała z wnioskiem o wydanie aktu (np. pozwolenia, koncesji) bądź wskazywały na to przepisy rozporządzenia. W zasadzie nie była wymagana specjalna forma postępowania - nie obowiązywała w nim bezwzględnie zasada ustności czy bezpośredniości. Organy administracji winny z urzędu dążyć do wyświetlenia prawdy i mogły w tym celu posługiwać się wszelkimi środkami dowodowymi, tj. dokumentami publicznymi bądź prywatnymi, aktami urzędowymi, zeznaniami świadków i biegłych, oględzinami miejsca. Dowody mogły być też przedstawiane z wniosku stron.

rozporządzenie o postępowaniu administracyjnym z 1928

rodzaje postępowań

postępowanie ogólne

wszczęcie i przebieg

A

²⁹² K.W. Kumaniccki. B. Wasiutyński. J. Panęjko, op.cil.. $. 1103: K.W. Kumaniecki. J.S. Langrod. S. Wachholz. op.cit.. s. 127.