Ostrowska3

-ind). Są to rymy kończące się na -a (także nam zawiera tę samogłoskę), co w średniowieczu oceniano jako rym szczególnie wartościowy (pisał o tym Jerzy Woronczak ²).

3. [KOMPOZYCJA SKŁADNIOWA I ZNACZENIA FORM

WYRAZOWYCH - II ZWROTKA]

Zwrotka druga ma w pierwszej części podobną formułę, która da się sprowadzić do wzoru wołacz + rozkaźnik. Wołacza. możemy się domyślić w ostatnim wyrazie pierwszego wersu Twego dzieła Krzciciela, bożycze, który przypomina końcówkę -e z wołaczy bracie, ojcze, panie. Sam jednak wyraz, od którego ta forma pochodzi, jest nam nieznany. Wyprowadzony z formy wołacza bożycze mianownik bożyc z trudem daje się pojąć jako ⁵syn Boga’. Przypomina co do zakończenia wyraz, który znaczył ’syn księcia*: księżyc, *syn starosty*: starościc. Więc: Synu Boży usłysz ... napełń *spełń\

Ale wołacz bożycze jest tutaj inaczej usytuowany niż wołacz w pierwszej zwrotce, ma przed sobą człon: twego dzielą Krzciciela. Rozpoznajemy w tym członie wewnętrzny rym, jak i w pierwszej zwrotce: dzieła — Knciciela, żeby jednak zrozumieć, co to znaczy, trzeba komentarza: dzieła to dzisiejsze dla, użyte tu w znaczeniu *ze względu na*. Więc: ze względu na Chrzciciela (którym jest św. Jan), Bożycze (’synu Boga’) usłysz ('wysłuchaj’).

Zwrotka druga różni się od pierwszej tym jeszcze, że dopiero tu występują bierniki. Jest: usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Jeszcze jedno podobne zdanie zaraz w następnym wersie: słysz modlitwę ('wysłuchaj modlitwy’). Dalszym zdaniem z rozkaźnikiem jest: a dać raczy (tzn. racz); o formie innej, bardziej "uroczystej i uroczystym: jegoż (’czego, o co’) prosimy. Wymieniona część drugiej zwrotki wylicza cztery prośby: usłysz, napełń, słysz, dać raczy.

Są to wszystko prośby ogólne. W dwóch ostatnich wersach zawarte są prośby szczegółowe:

A na świecie zbożny pobyt, po żywocie rajski przebyt.

Dopiero tu wyliczono właściwe prośby.

Jeśli z kolei zbierzemy prośby, jest ich kilka:

zyszczy nam, spuści nam

usłysz głosy, napełń myśli, słysz modlitwą

dać raczy na świecie zbożny pobyt — po żywocie rajski przebyt.

Widoczne jest stopniowanie ujęte w 3 rodzaje próśb:

1.    ogólnie o pozyskanie Chrystusa;

2.    usłyszenie, wysłuchanie, spełnienie;

3.    wyliczenie próśb szczegółowych.

Bardzo zręcznie został ułożony wers drugi brzmiący: Usfysz głosy, napełń myśli ... W całości zwrotki wygląda on tak, jakby to usfysz głosy rozpoczynało całe zdanie. Tymczasem pamiętać trzeba, że zawartość pierwszego wersu drugiej zwrotki jest tego zdania początkiem (więc: ze względu na twego chrzciciela, synu boży, usłysz głosy). Jest to więc konstrukcja paralelna do układu zwrotki pierwszej (Bogurodzica zyszczy nam). Widoczne jest, że autorowi zależało na takim łączeniu zdań w pary.

Parę zdaniową tworzy także następne zdanie:

Słysz modlitwę, jąż nosimy,

ale to już inny układ. Jest to zdanie złożone, główne z podrzędnym względnym; jąz nosimy znaczy ’którą zanosimy’. Łatwo też zauważyć, że podobnie jest zbudowane następne zdanie:

A dać raczy, jegoż prosimy,

gdzie względne jegoż znaczy ’o co’. Widoczne jest, że i tu te dwa zdania tworzą zdanie złożone podobnie jak w poprzednim wersie. Takie podobieństwo jest ważnym artystycznie elementem składniowym. Dwa te wersy tworzą więc znów parę z kilkoma paralelizmami: oba otwierają rozkaźniki i oba kończą jednorodne formy czasownikowe (z głębokim rymem).

Poza pierwszym wersem tej zwrotki mamy do czynienia aż w trzech wersach z układami parzystymi i podobnymi.

Pozostaje jeszcze jedna, para zbudowana na zasadzie paralelizmu:

a na świecie zbożny pobyt, po żywocie rajski przebyt.

11