P1010281

ego ma zawsze ten sam sens: prowadzi do obrazu zmarłej matki¹². Egeusz wprost czyha na objawy śmierci u Berenice. Duża partia opowiadania poświęcona została dokładnemu opisowi śmiertelnych zniekształceń ciała w agonii. W widzeniu Egeusza nie była to już Berenice, lecz jej widmo, należące do korowodu kobiet żywych i umarłych jednocześnie, jak wiele innych w twórczości Poego: Morella, Magdalena Usher, Eleonora, Ligeja. Straszliwy widok postępów śmierci kończy się wizją „zwężonych i pokurczonych warg”, które „odsłoniły z wolna mym oczom zęby tej nowo powsta-293 łej Berenice”. Od tej chwili widmo zębów już nie opuszcza obłąkanego umysłu Egeusza. Budzą w nim „żądzę rozszalałą”. Fragmenty przedstawiające perwersyjną namiętność do zębów, zębów wampirycznych, oszałamiają prawdziwym poczuciem niesamowitości. Wreszcie sługa obwieszcza Egeuszowi, że Berenice umarła i wszystko już zostało przysposobione do szybkiego pogrzebu. Pożegnanie przez niego zwłok w komnacie pogrzebowej ma swoją dominantę: „białe, połyskliwe, straszne zęby Berenice wpatrywały się 295 we mnie”. Nabierają one charakteru makabrycznego fetysza erotycznego. Poe miał skłonność do fetyszyzowania. We wspomnianym już eseju Przedwczesny pogrzeb opowiada ze zrozumieniem o działaniach kochanka, który przybywa ze stolicy „w dalekie strony, gdzie leży owa wioska”, w której młoda dziewczyna została pochowana w zwykłej mogile na cmentarzu. Zamierza „odgrzebać jej zwłoki i wejść w posiadanie szczodrych jej warkoczy”¹³. Atoli z letargu obudziły pogrzebaną pieszczoty kochanka - i potem żyli długo i szczęśliwie. Nie zawsze jednak nekrofilskie działania miały takie pomyślne zakończenie.

¹²    Por. O. Volta, Le vampire, s. 172.

¹³    Przedwczesny pogrzeb, w. E. A. Poe, Opowiadania, L l,s. 412-413.

¹⁴    Bonaparte objaśnia: „Inna jeszcze forma choroby umysłowej ogarnia teraz naszego bohatera: atak epileptyczny, po którym następuje, jak to zwykle w takich wypadkach bywa, zanik pamięci. Nie ulega wątpliwości, że ta nieprawdopodobna przemiana obsesyjnego schizofrenika w epileptyka, powodująca amnezję, jest w pewnym stopniu symbolem dziecięcej amnezji [w związku ze śmiercią matki], która przesłoniła wszystkie podświadome źródła strasznej opowieści Poego” (M. Bonaparte, Psychoanalityczna interpretacja opowiadania „Berenice" Edgara Allana Poe. Przełożył T. Rybowski, w: Sztuka interpretacji. Wybór i opracowanie H. Markiewicza, 1.1, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971, s. 509).

- „Każdy sen o wyrwanych zębach jest interpretowany zarówno przez psychoanalityków, jak i przez popularne senniki jako znak kastracji" (O. Volta, Le vampire, s. 138).

ustracja

ania

ypogr**

aaP