p3260258

gatunków potrzebuj dużych ilości płynów, toteż można je często spotkać m gromadnie wodę z kałuż ni leśnych drogach. Inne żywią się panami zawartymi w rozkładających Mę substancjach organicznych. SpatS^ tokiem dojrzałych WOCów lub wyciekającym ze nanion>ch pni to. Oc/ennKwarym {Saftndat) smakują również kadzie, więc chętnie siadają na ludzkiej skórze, aby pić pot. Są nawet motyle, zwłaszcza 7 rodziny sówtowatych (Noctu-nkel mientikowcowtfych ((k&Mridckk garbatkowatych (SotodontkliH) i molowa* tych [Ttotidae), które wysysają Izy lub wydzielinę w\irka spojówkowego dużych ssaków lądowych, w tym człowieka, a nawet przekłuwają ich skórę ostrą, kłujkowatą ssawfcą lub piłkowinym języczkiem, by pić krew. Na szczęście dla nas te gatunki żyją głównie w tropikach. Wiele motyli nie przyjmuje żadnego pokarmu.

Żyjące u nil motyle zasiedlają niemal wszystkie środowiska, zarówno naturalne, jak I ukształtowane przez człowieka. Imagi-nes najchętniej przebywają na kwiatach roślin pokarmowych ich gąsienic. Dorosłe motyle siadają jednak także na karrocniach. plotach, slupach, morach, chodnikach, drogach i potach drzew, przytulając się do ich kory. Zamieszkują skraje lasów, polany, latają wzdłuż leśnych i polnych dróg, pokazują się na polach, łąkach i w ogrodach. Wiele gatunków przystosowało się do życia w środowiskach podmokłych - na torfowiskach, brzegach jezior, stawów i rzek. Nie brakuje ich także w najbliższym otoczeniu człowieka; fruwają w parkach, a nawet na ulicach miast, występują również w mieszkaniach I magazy nach.

Pionowe rozmieszczenie motyli sięga od otzifl do wysokich partii gór. Niektóre ga-tuki mogą wyttępwać na rozmaitej wysokości. inne są pod tym względem ściśle mfś

Zimują różne stadia rozwojowe motyli. W strefie umiarkowanej dorosłe motyle ttfają najliczniej wiosną i latem, niektóre jednak jtsirmą. g są i takie, które fruwają jtaat I miesiącach zimowych. Część motyli najlepiej się czuje w pełnym słońcu.

inne preferują zmierzch, n Wiele m, czyna aktywne życic dopiero po zapad?* ciu zupełnych ciemności i opuszem $ kryjówki w późnych godzinach nociSj lub dopiero nad ranem. Motyle dzieli^ ogólnie na dzienne i nocne, czyli ^ Podział ten, choć wygodny i nadal _U>J winy, jest raczej nieprzydatny 7 takyw' micznego punktu widzenia i na do<w nieścisły - istnieją jnotyle nocne** lataj*/ w ciągu dnia (np. kraśnikowate, Zygajj? dar) i „dzienne" aktywne nocą.

Niektóre motyk odbywają dalekie yu. drówki. z reguły jednokierunkowe, a / J ludnia na północ, gdzie rozmnażają 2 i giną (np. zawisakowate. rusałka osechi)^ rusałka admirał), gdyż nie są w stanie y mówić w naszym klimacie. Na południ wracają tylko ich potomkowie (motyk dry. giego pokolenia). Wędrówki tych santy^ osobników motyli mogą jednak przebieg^ w obu kierunkach, a więc również, z póh^ cy na południc. Występujący w Ameryk Północnej danaid Wędrowny (Danaus pfc xippus) rozmnaża się na północy Stanów Zjednoczonych i w Kanadzie, zimuje napo. łudniu USA oraz w Meksyku, a następnie wraca na północ.

Motyle przechodzą przeobrażenie zupei. ne. Ich larwy, zwane gąsienicami, a także poc/warki, stosunkowo łatwo rozpoznać. Samice składają jaja pojedynczo lub zgnj. powane w różnego kształtu złożach na roślinach, drewnie, w rozmaitych kryjówkach. a także w zapasach żywności i w odzie, ży. Larwy wylęgają się po różnym czasie, zależnie od gatunku motyla i warunków otoczenia, zwłaszcza temperatury. Gąsienice mają wyraźnie widoczne żuwaczki. a ich puszka głowowi łączy się płynnie z tułowiem, na którym znajdują się trzy paty silnie zesklerotyzowanych, stwardniałych nóg tułowiowych, uzbrojonych w pojedyncze pazurki. Na 3.-6. oraz 10. segmencie odwłoka wyrastają natomiast miękkie. nieczłonowanc nogi odwłokowe, czyli posuwki. których podeszwy nie mają pazurków, lecz są otoczone wieńcem haczyków. Ostatnia para posuwek nosi nazwę nóg analnych. Gąsienice większości

S0

K)v U, (tądcnlcr motyli z niektórych rodzin:

I hicimk i    {Pirridae ). 2 — /aw i wakowanych (Sphhigldae), 3 - firboikowtlych iNoiodnntidae},

81 aird/Micyi/ktwkuuiiiych {Arrtiidar)

;aninbVvK motyli są wydłużone. niektóre jednak mają krępe ciało i przypominają ttacco stonogi (np. modraszkowntych. Lyca-mtt&ie). Poknc gąsienice, np. micninków. H łudząco podobne do ślimaków nagich, mne I kolei (miernikowcowatych) przypominają suche gałązki lub sęczki. Wiele larw mana ciele mniejsze lub większe wyrostki, np. u gąsienic zawi sakowa tych CSphingi-Jar) na ostatnim segmencie znajduje się wyrostek w kształcie kolca lub rogu. a u gą-vknic niektórych garbatkowatych {Noro-(Umridar) dwa długie, biczowate wyrostki, w które przekształciły się Ich nogi analne. Gąsienice mogą być nagie albo rzadziej lub gęściej owłosione (np. niedźwiedzi ów-kowatych. Arctiidaej. Niekiedy są pięknie, jaskrawo ubarwione, na ogół jednak mają ubarwienie ochronne, harmonizujące z otoczeniem.

Larwy motyli żerują na różnych częściach roślin, zwykle jednak na liściach. Wiele z nich odgryza fragmenty blaszek liściowych, ale są i takie, które żyją w ich wnętrzu, wygryzając w nich komory i chodniki. noszące nazwę min. Do takiego trybu żjcia przystosowały się zwłaszcza gąsienice wystrojowatych ( Lyonefiidae ) i ki bitni kowal ych ILJthocoilctidae). Stosunkowo nieliczne drążą korytarze w drewnie (np.

części trocin i nrkowatych. Cossidae) lub żyją w mrowiskach (niektórych modraszko-watych. Lycaertidae).

Przytłaczająca większość gąsienic żyje na lądzie, a tylko bardzo niewiele w środowisku wodnym. Przed wrogami chroni je ubarwienie. odrażająco cuchnąca wydzielina specjalnych gruczołów zapachowych, trująca wydzielina gruczołów obronnych połączonych z włoskami jadowymi lub bardzo gęste owłosienie. Stosunkowo nieliczne gąsienice budują domki z połączonych przędzą kawałków liści (koszówkowatych, Psychidar).

Gąsienice większości motyli żerują pojedynczo. tylko niektóre gromadnie, często we wspólnych gniazdach wykonanych z jedwabnej przędzy (nam i ot łukowatych -Iponometitidae. korowód kowatych - Thau-matopoeidae i in.).

Po zakończeniu rozwoju larwalnego, którego czas trwania zależy od gatunku motyla i warunków panujących w środowisku, gąsienica przcpoczwarcza się. Często przędzie przedtem kokon. Poczwarki są zwykle ciemno ubarwione. Najczęstszym typem pocz warki występującym u motyli jest po-czwarka zamknięta (pupa ubtecta 1. mająca przysadki — czułki, nogi i skrzydła - ściśle połączone z resztą ciała, ale częściowo ruchomy odwłok.

51