P4200175

I 86

Część pierwsza. Prolegomena

wet w tych samych warunkach problemy te mogą być i bywają rozwiązywane na różne sposoby. W dodatku każda zbiorowość ma inne koleje losu. Inne są jej dzieje, z innymi przeciwnościami przychodziło jej się borykać, inne klęski na nią spadały. Rozporządza więc swoistym, sobie tylko właściwym zbiorem doświadczeń. Wszystko to powoduje ogromne zróżnicowanie kultur w obrębie gatunku ludzkiego.

Współcześnie coraz mocniej się podkreśla, że kultura dostarcza ram do interpretaq'i świata i „jest źródłem znaczeń, pozwalających jednostkom i grupom interpretować otaczającą ich rzeczywistość [...] oraz własne miejsce w tej rzeczywistości" (Wnuk-Lipiński 2004: 179). Zróżnicowanie kultur oznacza wielość interpretacji otaczającej rzeczywistości, co powoduje, że w świecie współczesnym ludzie żyją w światach postrzeganych odmiennie, a tym samym dla nich innych, chociaż niczym się one nie różnią na poziomie realnych, empirycznych danych. Rodzi to wiele problemów i prowadzi do wielu konfliktów. Tym ostatnim najjaskrawszy wyraz dał Samuel P. Huntigton w opublikowanej w 1996 roku, a w Polsce rok później książce Zderzenie cywilizacji (Huntington 1997). Cywilizację rozumiał jako pewną całość kulturową, która jest największą jednostką kulturową (tamże: 43, 45), i uważał, że nowy świat, jaki powstał po zimnej wojnie, jest światem siedmiu lub ośmiu wielkich cywilizacji. Sądził również, że: „Najostrzejsze, najpoważniejsze i najgroźniejsze konflikty nie będą się w tym nowym świecie toczyć między klasami czy innymi grupami zde- j finiowanymi w kategoriach ekonomicznych, ale między ludami należą-l cymi do różnych kręgów kulturowych" (tamże: 18). Podkreślał przy tym,l że teza ta ma charakter historyczny: może pozwalać na zrozumienie tego, 1 co się dzieje na świecie przy końcu XX i na początku XXI wieku, ale nie oznacza to, że może być równie przydatna do wyjaśniania wydarzeń pól wieku wcześniejszych bądź późniejszych. Wiarygodność tez Huntingtona dramatycznie wzmocnił atak terrorystów islamskich na Nowy Jork 11 września 2001 roku, a także następne ataki na miasta europejskie. Niezależnie od ewolucji poglądów samego Huntingtona, interpretacja tych wydarzeń, a także tego, co dzieje się we współczesnym świecie w kategoriach kultury i jej odmienności oraz konfliktu kultur, okazała się użyteczna i weszła do powszechnego obiegu. Przy czym z pola uwagi zniknęły inne wyróżnione przez Huntingtona „cywilizacje" i w jej centrum pozostał konflikt między kulturą islamu a zachodnioeuropejską, chrześcijańską. Sprzyjają temu problemy związane z adaptacją muzułmańskich emigrantów w krajach europejskich.

Jeżeli kulturę traktuje się jako twór zbiorowości, to wyróżnianie odmiennych kultur jest pochodną podziałów na odrębne zbiorowości ludzkie; takie, z których każda wytwarza właściwą sobie kulturę i żyje zgodnie z własnymi systemami wartości oraz realizuje sobie właściwe wzory zachowań. W rezultacie kryteria wykreślania granic poszczególnych kul-