patologia22

jest progresywne upośledzenie czynnościowej sprawności układów regulacyjnych ustroju. Kręgi regulacyjne, oparte na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego, stają się coraz mniej efektywne, ponieważ słabną ich składowe ogniwa: załamuje się czynność poszczególnych narządów i układów i por. dla przykładu mechanizm prowadzący do krytycznego obniżenia ciśnienia: tętniczego krwi - ryc. 3.5). W warunkach narastającej niewydolności mechanizmów działających na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego coraz bar-" dziej przeważają kręgi regulacyjne działające z wykorzystaniem zasady sprzężenia zwrotnego dodatniego, to zaś z kolei prowadzi do progresywnej destabilizacji układów regulacyjnych.

Proces umierania może przebiegać powoli (tak bywa w przypadkach chorób przewlekłych), może też być procesem szybkim (np. w następstwie migotania komór serca), a nawet natychmiastowym (np. wskutek dostatecznie silnego bezpośredniego urazu mechanicznego). Znaczenie rozstrzygające ma na ogół załamanie czynności układu krążenia, układu oddechowego lub ośrodkowego układu nerwowego. Niezależnie jednak od punktu wyjścia oraz pa-togenetycznego łańcucha przyczyn i skutków, końcową wspólną drogą jest zwykle (może z wyjątkiem silnego urazu) hipoksja i szybko narastające niedotlenienie mózgu, prowadzące do nieodwracalnego uszkodzenia neuronów. Podobne zmiany zachodzą, nieco później i z różną szybkością, we wszystkich komórkach ustroju.

W prawidłowych warunkach tlen oraz glukoza zapewniają tworzenie w mitochondriach adenozynotrifosforanu (ATP); głęboka hipoksja przesądza jednak o tym, że tworzenie ATP staje się nikłe lub żadne. Oznacza to ustanie czynności pomp jonowych, zużywających energię uzyskaną z hydrolizy ATP na zapewnienie transportu jonowego przez błony biologiczne. Do pomp tych należą przede wszystkim:

-    adenozynotrifosfataza (ATP-aza) aktywowana przez sód i potas (pompa sodowo-potasowa błony komórkowej: Na⁺,K⁺-ATP-aza);

-    ATP-aza zależna od wapnia i magnezu, zlokalizowana na błonie komórkowej i siateczki śródplazmatycznej (Ca’'.Mg²*-ATP-aza);

-    ATP-aza zależna od potasu i wodoru (K⁺,H⁺-ATP-aza).

W warunkach niewydolności pomp jonowych dramatycznie obniża się sprawność transportu przezbłonowego; prowadzi to do wyrównywania stężenia potasu, sodu, chloru, wapnia i jonów wodorowych w płynie wewnątrz-i zewnątrzkomórkowym. Zanika w związku z tym różnica potencjału elektrycznego między wnętrzem komórek a środowiskiem zewnątrzkomórkowym: komórka ginie.

Na niedotlenienie najbardziej wrażliwe są neurony mózgu (tolerancja ische-mii w temperaturze +37°C nie trwa tu dłużej niż 8-10 minut). Znacznie le-

80