patologia23

■ i znoszą brak tlenu inne tkanki i narządy (rogówka, serce, wątroba, płuca, trzustka), co umożliwia ich wykorzystanie do transplantacji.

Niewiele wierny o terminalnych odczuciach człowieka umierającego. To, co niekiedy zdołali zapamiętać ludzie, którzy - według obiektywnej oceny -znaleźli się w takiej sytuacji i zostali reanimowani, jest jednak zadziwiająco ednolite: wrażenie narastającego światła, czemu towarzyszy uczucie spokoju i przyjemnej błogości. Istnieje przypuszczenie, iż zjawiska te, związane prawdopodobnie z postępującym niedotlenieniem mózgu, zależą od zmian przenoszenia glutaminergicznego (mogą tu mieć znaczenie receptory N-me-tylo-D-asparaginianu, NMDA). Jakkolwiek sprawa przedstawiałaby się od strony zmian czynnościowych w tkance nerwowej, terminalne doznania umierającego człowieka zależą prawdopodobnie - i to w stopniu niemałym - od tego, co dzieje się w jego otoczeniu (niektórzy z tych, co „powrócili”, zapamiętali - zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy - wypowiedzi osób z otoczenia, m.in. stwierdzające fakt śmierci). Na sprawy pokrótce tu przedstawione należy spojrzeć jako na jeszcze jedno uzasadnienie stworzenia umierającemu człowiekowi godnych warunków i otoczenia go właściwą troską. Pamiętać o tym (a także odpowiednio postępować) powinni przede wszystkim lekarze: każdy(a) z nas znajdzie się kiedyś w podobnej sytuacji.

3.4.

Etiologia ogólna

Etiologia (gr.: aitia, przyczyna; logos, słowo, nauka) jest nauką o przyczynach i uwarunkowaniach chorób. Odróżniamy sprawcze czynniki chorobotwórcze zewnętrzne (zewnątrzpochodne) i wewnętrzne (wewnątrzpochodne). Przyczyny niektórych chorób nie znamy; mówimy wówczas o chorobie samoistnej (łac. morbus essentialis) lub idiopatycznej (łac. morbus idiopathi-cus; gr. idios, własny).

Niektóre choroby mają tylko jedną przyczynę pochodzenia wewnętrznego (np. defekt genetyczny) lub zewnętrznego (np. uraz mechaniczny - obecnie najczęściej związany z wypadkami drogowymi), inne mogą zależeć nawet od wielu przyczyn.

Pewne choroby występują szczególnie łatwo w miejscu, które określamy jako miejsce mniejszej oporności (łac. loeus minoris resistentiae). Często chodzi tu o tkanki lub narządy, w których w przeszłości toczył się proces chorobowy. Pora mniejszej oporności (łac. hora minoris resistentiae) jest porą doby. w której pewne zaburzenia pojawiają się szczególnie łatwo (np. napad dychawicy oskrzelowej występuje częściej w nocy niż w dzień, co uw arunkowane jest dobowym rytmem czynności nerwowego układu autonomicznego i układu dokrewnego).