PICT6036

Pierwszym przykazaniem, jaki obowiązuje badacza-pedagogajes. _U2„_a. nie nienaruszalności dobra dziecka we wszelkrch przcds.ęwzręciach p<, znawczych, także i wtedy gdy przez respektowanie tego dobra me mo& on osiągnąć celów badawczych lub wartość poznania zostanie zaburzona. Cel badawczy, chęć poznania prawdy, aczkolwiek bardzo ważne nie mog, dominować w działaniach i dążeniach badacza. Jeśli ich realizacja budzi uzasadniony lęk. że mogą być przyczyną realnej szkody spowodować zaburzenia lub w jakikolwiek sposób naruszyć dobrostan badanego - _na. leży sic wycofać. Należy wówczas przemyśleć jeszcze raz cci badań, _2a. sadność społeczną i naukową podjętej problematyki, a w szczególności trafność rozwiązań warsztatowych. Być może cel badawczy można osią. gnać w inny sposób, innymi technikami, które nie niosą zagrożeń osobo-

wych.

Drugą osobliwością badań pedagogicznych jest obecność w nich pierwiastka normatywnego. Oznacza to. iż w badaniach pedagogicznych nie tylko chcemy odpowiedzieć na pytanie: „jak jest’? oraz „dlaczego tak jest*’?, lecz pragniemy także uzyskać wyraźną wskazówkę: ..jak powinno być”? Ta terapeutyczna funkcja badań naukowych, realizuje w pedagogi-ce piękny, choć nie do końca słuszny postulat Aleksandra Świętochowskiego. że „mędrzec nie bada natury, aleją poprawia". Naprawa rzeczywistości. nazwana przez Aleksandra Kamińskicgo melioracją warunków rozwoju, czyli doskonaleniem, ulepszaniem otoczenia, warunków życia - to jedno z głównych zadań badań pedagogicznych.

I tu pojawia się drugie doniosłe przykazanie moralne dla pedagoga--badacza. Zmiany projektowane i dokonywane muszą być zmianami dla dobra dziecka, z uwzględnieniem dobra konkretnego człowieka. Nie uszczuplając niczyich praw i słusznych uprawnień, mają poprawić błędy i niedociągnięcia, ulepszyć warunki życia i rozwoju.

Pojawić się tu może konflikt dobra indywidualnego /. interesem instytucji lub grupy. To jest wielki problem. Problem ten rozstrzygnąć może tylko wiedza, mądrość i wrażliwość pedagogiczna.

le dwa postulaty etyczne mają charakter wskazań kierunkowych, generalnych zasad, które wyrażają humanistyczny charakter pedagogiki, nie tolerują relatywizmu moralnego są kategoryczne w swoim rygoryzmie.

Nie wyczerpują one jednak całej, złożonej materii etycznych wymogów i ograniczeń, jakim poddać się winien badacz i jakim sprostać muszą badania w pedagogice. Bardzo pouczającego przykładu regulacji etycznych

dostarcza kodeks etyki nauczycielskiej wydany w 1997 r. przez Polskie Towarzystwo Nauczycieli (Apostolicum, Ząbki 1997. wyd. 111 poprawione) Kodeks zawiera preambułę, przyrzeczenie nauczycielskie, zasady ogólne etyki nauczycielskiej oraz zasady szczegółowe etyki nauczycielskiej. W tej ostatniej części zawartych jest pięć rozdziałów: I. Nauczyciel wobec ucznia, II. Nauczyciel wobec pracowników oświaty. HI. Nauczyciel wobec swoich praw i obowiązków. IV. Nauczyciel wobec nauki. V. Nauczyciel a społeczeństwo.

Zespół opracowujący Kodeks pod kierunkiem Pani Zofii Chomczyk konsekwentnie używa pojęcia nauczyciel mimo. że kontekst wskazuje również na badaczy, uczonych, twórców. Jest to więc użycie nazwy nauczyciel w rozumieniu uniwersalnym, w którym mieści się także pojęcie mistrza. przewodnika. Uważam, że to bardzo udany zabieg językowy wzbogacenia konotacji pojęcia ..nauczyciel” o zasadne dopełnienie treściami. które tradycja i kultura temu zawodowi przez wieki istnienia przypisała. Budzi także wielkie uznanie okoliczność uniknięcia przez twórców kodeksu jakichkolwiek ideowych deklaracji i związków, poza wyraźnie eksponowanym humanizmem. Oto dyrektywy pod adresem „nauczyciela"

- badacza, nauczyciela „uprawiającego naukę":

1.    Nauczyciel, bez względu na okoliczności, ma obowiązek głoszenia i bronienia prawdy w nauce.

2.    Nauczyciel ma obowiązek przekazywania uczniom i studentom swojej wiedzy zgodnie z prawdą naukową i z własnym sumieniem.

3.    Nauczyciel powinien ujawniać i prostować wszelkie błędne informacje naukowe podawane do publicznej wiadomości.

4.    Nauczyciel, korzystając z cudzych dzieł, opracowań i badań powinien być w zgodzie z prawem autorskim i dobrymi obyczajami obowiązującymi w pracy naukowej.

5.    Nauczyciel winien przestrzegać zasady wolności w prowadzonych badaniach naukowych oraz w głoszeniu własnych poglądów. Badania naukowe, które naruszają zasady etyczne oraz godność i życie człowieka są niemoralne i niedopuszczalne.

6.    Nauczyciel zapoznający się z najnowszymi osiągnięciami w nauce powinien odnosić się do nich z umiarem, krytycyzmem oraz odpowiedzialnością, wprowadzając do swojej pracy tylko te innowacje, które służą realizacji celu, jakim jest pozytywny rozwój moralny, duchowy, intelektualny i fizyczny ucznia oraz studenta.