PICT6162

304

światu. Badacze fenomcnograficzni twierdzą, że liczba tych znaczeń ograniczona. Każdy człowiek nadaje indywidualne znaczenie otacza' • go rzeczywistości, a owo nadawanie znaczeń jest wyrazem jego ro/n.J świata²⁵.

Sposób nadawania znaczeń zjawiskom, pojęciom, jest związany _z Mostkowa wiedzą o święcie, a zarazem charakteryzuje kulturowy kontek interpretacji zjawiska przez jednostkę. Badając różne sposoby uczenia ^ studentów wyżej wymienieni autorzy zauważyli, że:

¹ F. Marton. Pheiipniaiograpliy, [w:| Educalional research, mcihodology ondt>w^u remeni: Art Inteniatiorjfal Handbook, (red.). J.J. Kccvcs 1997.

O fcnomcnogrnfii pisze także T. Szkudlarck. Posisirukluraliun “ metodologia P* dagogiki, „Socjologia Wychowania", tom XIII. zeszyt 317. Toruń 1997.

Dwie osoby zapoznające się z tym samym tekstem mogą odczvtać zupełnie inaczej. Rozbieżności w rozumieniu tekstu są wynikiem j_n nego nadawania mu znaczeń przez osoby badane.

Pewne desygnaty związane z nazwą w jednym rozumieniu występuj-, a w drugim na plan pierwszy wysuwają się inne desygnaty,

- Jest możliwe ustalenie hierarchii tych desygnatów, ponieważ niektóre z nich pojawiają się w wypowiedziach badanych z różną częstotliwością. Taki uporządkowany hierarchicznie zespół desygnatów nazwano „przestrzenią wynikową” lub „polem wynikowym". Jest to nazwa określająca obszar różnych sposobów rozumienia tekstu.

W ludzkie poznawanie zaangażowana jest świadomość, charakteryzująca się „zróżnicowaną figuratywnic strukturą”. Pewne aspekty zjawiska wysuwają się w trakcie poznawania na plan pierwszy, inne na dalszy. Jeśli nawet badani nie tcmatyzowali sobie przed badaniem jakiegoś problemu. to jednak każdy człowiek posiada zdobyty wcześniej zakres doświadczeń. przestrzeń, w której lokuje nowe dla siebie zagadnienia w procesie tematyzacji nowych doświadczeń.

Badania fenomenograftczne rejestrują różne sposoby percepcji zjawisk, wyrażanych w pojęciach przez jednostki, a to pozwala na ustalenie obszaru znaczeń nadawanych przez ludzi zjawiskom zachodzącym w kulturze. Poprzez opisywanie różnych sposobów doświadczania świata przez jednostki dowiadujemy się. jakie znaczenia nadają ludzie otaczającemu ich światu i jak jest on przez nich rozumiany. Celem badań fenomenograficz-nych jest więc opis natury doświadczenia ludzkiego²⁴.

konsekwencją wywiadu. Wypowiedź badanego jest wypadkową jego doświadczeń, które me zawsze są przez niego uświadamiane. Wywiad uaktywnia te doświadczenia i ich rozumienie. Uobecnia je w myślach,

₃ w konsekwencji w wypowiedzi badanego²⁵.

Chcąc poznać rozumienie przez badanego określonego zjawiska nie powinno się zbyt rozbudowywać listy pytań, które zamierza się zadać, powinno to być kilka pytań ogólnych (np. z czym twoim zdaniem związana jest tolerancja'?, jak rozumiesz tolerancję?). Pytania szczegółowe mogą pojawiać się jako takie, które wynikają z wypowiedzi badanego lub stanowią zachętę do dalszej, pogłębionej wypowiedzi (np. opowiedz o tym coś więcej, czy mógłbyś to wyjaśnić, itp.). Trzeba przy tym pamiętać, ze przygotowane pytania mają charakter otwarty, to znaczy przebieg dialogu zależy od obydwu stron, a jego kierunek nie powinien ograniczać wypowiedzi badanego'¹.

Często w badaniach fenomenograficznych jako punkt wyjścia stosuje się jakiś konkretny przypadek, sytuację znaną lub daje się jakiś tekst do przeczytania, jakiś problem do rozwiązania (np. jak można by zapobiegać agresji wśród młodzieży w szkole?) po czym oczekuje się wypowiedzi na przedstawiony temat. Badacz próbuje zachęcić badanego do zastanowienia się nad przedstawionym tekstem, sytuacją, problemem, stosując tak zwane ..strategie pogłębiania". Należą do nich: prośba o powtórzenie wypowiedzi; prośba o wyjaśnienie, o podanie przykładu, zachęta do dokonania własnego podsumowania (np.: chodzi ci o to. że...?).

Zebrany w trakcie wywiadów materiał jest zaledwie pierwszym krokiem w badaniu fenomenograficznym. Niezwykle ważnym procesem jest

* L rw r\«ki_nMn m i.-.u. u.—. />>..................tmhv as auolitoiwt opprooch in

' Tamże.