PICT6187

.154

prctator wic, że każda odpowiedź implikuje nowe pytanie. Badać/, sobie pytanie i pod tym kątem analizuje zebrane materiały. ZaDoznw^a'^V!^a / całością wypowiedzi zmienia często rozumienie wątku, którego dot . * pytanie, pojawia się więc potrzeba ponownego przeczytania tekstu pod^ tern nowej dla badacza wiedzy. Kolejne czytanie może wywołać nowe * tanie, które skłania do ponownego prześledzenia wypowiedzi badane**' Idea koła hcrmeneutycznegp sytuuje interpretatora w obszarze jakby ko lejnego elementu spirali; efekt poznania jednego fragmentu mogą stano wić źródło inspiracji dla dalszego badania. Wynika to z przyjęcia założę nia. żc nasze poznawanie nigdy nie jest zakończone, a osiągnięte rezultaty nie są ani ostateczne, ani do końca pewne. W badaniach jakościowych każde zdanie wypowiedziane przez badanego może nabrać szczególnego znaczenia, ponieważ może stać się nową jednostkę znaczeniową.

14.3. Wnioskowanie i opis

Badacz posługujący się strategiami jakościowymi musi także zadbać o wiarygodność zebranych przez siebie materiałów i uprawomocnienie wyciąganych na ich podstawie wniosków bądź postawionych hipotez. W literaturze proponuje się kilka sposobów na zapewnienie wiarygodności wyników badań jakościowych. Do najczęściej wymienianych sposobów kontroli materiałów badawczych należy triangulacja¹*. Bod tym pojęciem rozumie się sposób zbierania i opracowywania danych, polegający na: wysłuchiwaniu wielu osób. wypowiadających się o interesującym badacza zjawisku; przyglądaniu się wielu sytuacjom składającym się na badane zjawisko; stosowaniu różnych metod zbierania materiałów, korzystaniu z różnych źródeł. Dzięki iriangulacji badacz ma możliwość zapewnienia sobie wielości spojrzeń na poznawaną rzeczywistość, a przez to wyeliminowania materiałów wątpliwych, nic potwierdzonych przez inne źródła.

" N.K. Dcn/in, który wyróżnił: trinngulację danych źródłowych, triangulację badacza. triangulację metod i triangulację teorii. W każ.dym z tych obszarów możliwe jest zwiększenie pola oglądalności badanego zjawiska, a przez, co zwiększenie wiarygodności badań, ponieważ zwiększa się w ten sposób możliwość porównania zc sobą dan\c zebranych w różny sposób, wyłowienia i przeanalizowania danych wyraźnie sprzeczne j z. pozostałymi. Por. N.K. DcnziriiSociological mcthnls: A source book (2nd cd.). N°^{u 0} 1978.

z Iriangulacją wtąże .się także i„_{ny SDO} . _m nazy^ny »wn,e„, dowodu    ““"y _Zcbra

cWxbtó do uzyskanych danych , próbować l***"*' % mocniejsze podstawy które mniej ,noc„_e^ ^ inC^ pod uwagę Wiarygodność mformatora okn ^e,eM W

‘"'""i -emu ***°**. w jakich

Ostatniej z wymienionych trudności zaradzić może «,h,.    .

_slron i uzyskiwanie informacji zwrotnych od badanych w follth opinii na temat przedstawionego im opisu zaistniałych zdarzeń hT ptetacji uzyskanych od nich wypowiedzi. O informację zwrotnfbadacl może prosić zarówno w trakete badania, jak i „a capie opracowywtia

wyników.

‘ Obowiązuje go także prowadzenie szczegółowej dokumentacji prze-biegu badania, ponieważ stanowi ona. w fazie opracowywania materiałów, główne źródło wiedzy o analizowanym zjawisku. Ważny jest także, przy prezentacji wyników, opis procedury uzyskiwania materiałów, oraz przedstawienie drogi dochodzenia do wniosków, stanowiących końcowy efekt badania.

Czynnikiem, który „kontroluje" opracowywanie materiałów, jest również teoretyczna wiedza badacza na temat zjawiska, które analizuje. Znajomość istniejących teorii skutecznie ogranicza wyciąganie pochopnych wniosków. Pozwala na porównanie wyników własnych z innymi teoriami, komplementarnymi bądź konkurencyjnymi wobec siebie i wobec analizowanego badania.

Opis jest w badaniach jakościowych podstawową formą prezentacji zebranych materiałów. Przystępując do przedstawienia wyników, dobrze jest zrobić sobie scenariusz opisu. Pomocne w tworzeniu owego scenariusza może być dokładne przestudiowanie matryc, map poznawczych, sieci przyczynowych, i zorientowanie się, jakich materiałów zebraliśmy najwięcej, czy tworzą one jakąś sekwencję, czy prowadzą nas ku jakimś wnioskom. Ważna jest świadomość tego. o czym chce sic powiedzieć czyte nrowi. ^a świadomość tę nabywa się w trakcie opracowywania zgroma zon\c materiałów, ponieważ z nich wypływa kształt przyszłego opisu-

¹⁴ Por. M.B. Miles. A. M. Hubcrman. Analiza danych..., op ut.