PICT6402

,K«ninevch na oceny szkolne uczniów określenia czynników wj * poziom wykształcenia nauczycieli

->■ 'O    nauczaniu, uzdolnienia i,c_z„i<J.

sownme l^>r/Ł*‘ '^ni<^|_k”^ w pewnym stopniu przyczyny, dla których

lip. wyjaśniają *)    ..idi.- rw-#-nv w nmu-/* IZ    ^‘^0r>-

mesą one spowodować.    ,, _iswicj, latóe > inne: klasyfikacje. W

(Oprócz wymienionych    ^! _{m6wi się 0} zmiennych środowiskowy

daniach ped*gogi«"y^    _cll (/. Skomy IW. s 62]. J. Brzeziński

osobowościowych W _boc/nc 11996,5. 191]. zas J. Konarzewski ob_str.

oceny, stosowane > _karność. obowiązkowość, umiejętność konc^^

wymienia zmienne gm"    _{)()() $ V)}j _Nj_c mają one istotniejszego znać*

wowainc , '^“'^^"ę icli szczegółowe charakteryzowanie, nia, stąd nicceloN -

6. Wskaźniki, ich rodzaje i uzasadnienie

Zmienne wymagają uszczegółowienia i ustalenia, na podstawie jakich ob-serwowałnych właściwości empirycznych będziemy je opisywać. Mówimy, że zmienne wymagają opisania za pomocą wskaźników.

Wskaźnikami posługujemy się niemal codziennie, nie zdając sobie często sprawy, w oparciu o co i jakie kryteria dokonujemy oceny innych osób, rzccz> czy zachowań, bądź formułujemy takie a nie inne opinie o interesujących ras osobach czy zjawiskach. Nierzadko zastanawiamy się. co stanowiło podstawę do stwierdzenia, że jakaś osoba jest inteligentna i pracowita, inna jest zdolna lecz leniwa, a jeszcze inna bogata, ale złośliwa. Tego rodzaju opinie i oceny o nauczycielach, pracownikach nauki, lekarzach jak i prowadzonych przez nich zajęciach. poziomic ich pracy, sposobach postępowania, zachowania, itp. formułują zarówno uczniowie, studenci, pacjenci czy inne osoby. Wyrażane przez nich oceny bądź opinie są nierzadko jednostronne, niekiedy tendencyjne, niesprawiedliwe i uzależnione od kontekstu, w jakim się je formułuje. Opinie takie bąói oceny, są często źródłem nieporozumień i błędnych decyzji.

6.1. Pojęcie wskaźników

Wiele zjawisk i procesów, które są przedmiotem badań, jest trudna do zaobserwowania. Przykładem zjawisk, których bezpośrednia o

wacja nic jcsl możliwa lub jest znacznie uirudniona. może być no i„,,i; _cln. orientacja polityczna jakiejś osoby. j_cj    ^np mteligcn-

^ „wisko demokracji, poczucie w.adz.y

tych nic jesteśmy w stanie w sensowny sposób zbadać, bl

czycli ustaleń, co owe pojęcia znacz,. Ustalenie znaczeń

pracować nad danym zagadnieniem. W,ensposób powstajeprzyjemdbeTldw

badawczych znaczenie danego pojęcia. _Pr0c_cs. _{w lok}i K*' ™ określamy, co mamy na mysi, używaj,c danego pojęci,, nazywamy końcem-^{l roccs} konceptualizacji. czyi, proces dokładnego ikreślani, nia danego pojęcia, wymaga doboru , opisu wskaźników, których bcTziemy Używać do pomiaru danego pojęcia oraz różnych jego aspektów - różnych jego wartości. Koncept mili za CJ a nadaje określone znaczenie danemu pojęciu poprzez wyszczególnienie jednego lub większej liczby. I tak na przykład poziom udzielanych przez ucznia odpowiedzi na zadawane mu pytania.’ jest wskaźnikiem jego inteligencji. Zatem inteligencja może być wyrażona, ilością i szybkością udzielanych odpowiedzi na zadawane jakiejś osobie pytania. Powszechność wyborów do parlamentu w jakimś kraju, wolność słowa i prasy, możliwość wygłaszania własnych poglądów politycznych, itp. będzie wskaźnikiem demokracji. Natomiast pomaganie osobom biednym i starszym, odwiedzanie chorych w szpitalach, umiejętność wczuwania się w sytuację ludzi biednych, itp. jest wskaźnikiem współczucia. Badacz mógłby liczbę wskaźników składających się na dane pojęcia, np. „inteligencję”, „demokracje”, „współczucie”, itp. zwiększyć, stwarzając w ten sposób możliwość wartościowania danej zmiennej i wskazania np. że. kobiety są bardziej współczujące osobom chorym, niż mężczyźni, gdyż na 10 np. wskaźników świadczących o wysokim poziomic współczucia, uzyskały średnio 7, podczas gdy mężczyźni zaledwie 4. Generalizując można powiedzieć, iż wskaźnik jest zjawiskiem które daje się zaobserwować, w przeciwieństwie do pojęć teoretycznych, które nic są lub nie zawsze dają się zaobserwować.

Słowo „wskaźnik” ma w nauce ściśle określone znaczenie. J. Kotarbińska

przyjmuje się. że te spośród właściwości doświadczalnych i zmysłowych, które łączy jakiś stały związek o charakterze bezwyjątkowej lub statystycznej regularności, z pewnymi innymi właściwościami nicpodlcgąjącymi zmysłowej obserwacji, a które pozwalają stwierdzić obecność jednych własności na podstawie wystąpienia drugich, nazywamy wskaźnikiem [1957. s. 107]. Według S. Nowaka »wskaźnikiem jakiegoś zjawiska «/.» będzie takie zjawisko «NN», którego zaobserwowanie pozwoli nam w sposób bczwyjątkowy lub z określonym prawdopodobieństwem określić, że zaszło zjawisko «Z» [196.''. s. 247] . Można przyjąć, że wskaźnikiem jest pewna cecha, na podstawie zaistnienia której możemy stwierdzić, że występuje jakieś zjawisko, czy zdarzenie które nas interesuje. Warunkiem bycia wskaźnikiem jest zachodzenie związku miedzy właściwością zjawiska stanowiącego wskaźnik a właściwością przez ten wskaż-

121