polski ubior5

JESIEŃ

ŚREDNIO

WIECZA

XIII-XV

wiek

Panowanie ostatnich Piastów i dynastii Jagiellonów to obfitujący w wydarzenia okres w dziejach naszej historii. Nastąpiło w tym czasie utrwalenie stosunków feudalnych z charakterystycznym dla nich pogłębieniem różnic stanowych. Obserwuje się też gwałtowny rozwój gospodarczy państwa. Czynnikiem najistotniejszym tego rozwoju było niewątpliwie wzmożenie zapoczątkowanego w^r XIII w. osadnictwa na prawie niemieckim.

Kolonizacja niemiecka odegrała szczególną rolę w różnych dziedzinach życia, w tym także i w dziedzinie ubioru. Przybywający do Polski koloniści z Niemiec i innych krajów' zachodnioeuropejskich przynosili z sobą wiele doświadczeń zarówno gospodarczych, jak i kulturalnych, zdobytych uprzednio we własnych krajach. Ludność napływowa utrzymywała też ścisłe kontakty z krajami macierzystymi, co wyrażało się między innymi w hołdowaniu modzie zachodniej. W miarę rozwoju sił wytwórczych i gospodarki towarowo-pieniężnej rzemiosło w coraz większym stopniu skupiało się w miastach. Wieś polska stała się producentem przede wszystkim żywności oraz surowców dla rzemiosła (drewma, smoły, wosku, futer, skór i wełny), była też częstym nabywcą wytworów produkcji miejskiej.

W wieku XIV ukształtował się dominujący w społeczeństwie polskim stan szlachecki, który* nie miał charakteru jednolitego, bo jego zróżnicowanie majątkowe i społeczne było daleko posunięte. Bez względu jednak na zamożność reprezentanci szlachty pragnęli zdobyć nie tylko monopol na wsadzę, ale również uzurpowali sobie prawo do odrębnego ubioru — uzewnętrzniającego status społeczny, różniącego się przepychem i okazałością od ubioru mieszczańskiego i kmiecego. Dowodem tendencji do wyodrębnienia ubioru szlacheckiego były ustawy antyzbytkowe (leges sumptuariae) skierowane przeciwko mieszczaństwu, a wydawane w Polsce od 1336 r. Ustawy przeciwko zbytkom wydawane były nie tylko w Polsce, bo już od końca XIII w. znano je we Francji, Hiszpanii i w Niemczech. Określały one szczegółowo, jakie ubiory', tkaniny i klejnoty mogą nosić mieszkańcy miast, ale ani w Polsce, ani w innych państwach europejskich ustawy te nie wywierały żądanego skutku, bo chęć demonstrowania przez mieszczaństwa cennych ubiorów i nagromadzonego bogactwa była sil-

25