polski ubior1

Obszerne i luźne szuby nie miały zapięcia na przodzie, a rozchylające się brzegi ubioru podtrzymywano dłonią (tabl. I). Zmiany w kroju tej szaty dotyczyły prawie wyłącznic rękawów. Do roku 1515 są one luźne, ale niezbyt szerokie (rys. 70 i 71), przyjmując w okresie późniejszym znaczne od łokcia rozszerzenie, które powodowało ich dekoracyjne zwisanie (fot. 9). W Pontyfikale Erazma Ciołka została umieszczona popularna w Polsce szuba, zrobiona na wzór mody burgundz-kiej XV w., charakteryzująca się luźno zwisającymi od ramion rękawami, spod których wychodziły wąskie lub bufiasto nacinane rękawy ubioru spodniego (rys. 72). Niezależnie od szub reprezentacyjnych znane były średnio zamożnej ludności miejskiej szuby użytkowe, krótsze i — co najważniejsze — wykonywane z tańszych i gorszych gatunkowo sukien śląskich, krajowych bądź z czamletu czy mucha-jeru. Na podbicia do tych szub używano błamów' z futer kun, popielic, lisów', baranów' i zajęcy lub podszywano tkaninami, z których wykonywano barwne wyłogi.

l)o ciepłych i wygodnych ubiorów wierzchnich, męskich, a nawet kobiecych, należały zapinane na przodzie giermaki z długimi rękawami. Ten długi ubiór, przyjęty w Polsce z kresów litewsko-ruskich, odznaczał się charakterystyczną dekoracją przodu, składającą się ze sznurowych lub taśmowych pętlic, guzów i haftek (rys. 73 i 74). Giermaki najczęściej wymieniane są w rachunkach dworu króla Zygmunta Augusta z okresu jego pobytu na Litwie, w' latach 1544 1548. Były one uszyte z szarego sukna i adamaszku, z podbiciem futrzanym i jedwabnymi pętlicami. Przeważnie szyto giermaki z sukna włoskiego, czeskiego, śląskiego, z muchajcru tureckiego, czamletu, uterfinu, a także z płótna, cwelichu i barchanu. Niektóre giermaki podszywano futrzanymi błamami, wykańczając nimi równocześnie kołnierz i opuszkę kołpaka (rys. 74b), inne zaś, służące przeważnie za ubiór domowy, podszywano tkaninami jedwabnymi — najczęściej kitajką lub taftą.

Po raz pierwszy w 1545 r. spotykamy się w rachunkach króla Zygmunta Augusta z nazw'ą delia, występującą w' komplecie ubiorów' myśliwskich. Delia ta była uszyta z adamaszku z podbiciem lisim i zapięciem na trzy pary dwustronnych pętlic jedwabnych. Cha-

7/. Szuba ze złolołilego aksamitu z czerwonym motywem granatu, kołnierz i podszewka zielone Z brązowymi listwami; kaftan z listwami: na nogach ióhe huty i ciemnobrązowe pa tynki

72. Szuba aksamitna, czerwona Z białym futrzanym kołnierzem i dekoracyjnymi rekauwwi, kapelusz nałożony na czepiec

61