Porządek dorycki

16 Architektura sakralna

PORZĄDEK DORYCKI

Kolumna = stylos

-    skapos = trzon stoi bez bazy i plinty na stylobacie (podstawie kolumn), górnym stopniu trzyschodkowej krepidomy (krepis)

-    stereobat (mocna podstawa)

= krepidoma + fundament, 15*

-    entasis = zgrubienie dolnej części trzonu; u góry średnica trzonu zmniejsza się aż do 1/4 średnicy partii dolnej

-    kanelury = 16 do 20 (rzadziej 24) płaskich, pionowych żłobień trzonu

-    scamillus (rowek) = 1 do 3 poziomych żłobkowań pod hypotrachelionem

-    hypotrachelion (dolna część szyi)

= szyjka kolumny

-    anuli (I. poj.: anulus) = wąskie pierścienie pod echinusem

-    echinus = kolisty wałek, we wczesnym okresie - wydatnie wybrzuszony, od okresu klasycznego - mniej wystający

-    abakus (deska) = kwadratowa płyta nad echinusem pokrywająca kapitel.

Filary ant, ze stopą lub bez stopy,

z gładkim, nie zwężającym się trzonem.

Różne formy specyficzne, np.

-    tenia, fascia = nieznacznie wysunięta listwa szyi

-    echinus z kimationem, por. 14*.

Belkowanie = architraw + fryz + gzyms

(geison)

-    architraw (belka nośna), epistyl, epistylion (nadkolumnie) = główne belki, wyżej:

-    tenia = wąska listwa, pod którą umieszczone są:

-    regulae (1. poj.: reguła, listwa)

= wąskie płytki z sześcioma

-    guttami = kroplami lub łezkami (pierwotnie główki gwoździ); nad każdą regułą na tenii osadzony jest

-    tryglif = prostokątna płytka z dwoma żłobkami i półżłobkami na krawędziach; tryglify tworzą

w przemiennym układzie z metopami fryz

-    metopy = malowane lub płaskorzeźbione płytki prostokątne na fryzie, między tryglifami

-    tryglifon = fryz

-    geison = gzyms wieńczący, łącznik między belkowaniem a dachem;

Ma skośnie ściętym podniebiu gzymsu umieszczone są

-    mutulae (1. poj.: mutula, gruba deska) = szerokie płytki z trzema rzędami po 6 guttae (łezek) nad każdym tryglifem i metopą.

a - budowla drewniana    b - archaiczna    c - klasyczna

a - budowla drewniana: tryglif narożny ustawiony jest dokładnie na krawędzi belkowania a zarazem na osi narożnej kolumny: b - wielka świątynia archaiczna: poszerzony architraw wychodzi poza oś kolumn; w związku z tym poszerzona została ostatnia metopa; c - świątynia klasyczna: zmniejszenie odległości między ostatnimi kolumnami i przez to wyrównanie szerokości metop