sryle w arch8

128 Architektura sakralna

HISZPANIA

PÓŁNOCNO-

-ZACHODNIA

Z elementów wizygockiej „arte prero-manico” (57*) i wpływów architektury islamu powstaje wczesnoromański styl mozarabski (zob. też 87; S. Miguel de Escalada*). Z tej samej politycznej i budowlanej tradycji oraz wpływów południowo-zachodniej Francji wyrasta romańska sztuka Hiszpanii. Do poł.

XI w. z wyjątkiem Katalonii nie wznosi się tam jednak bardziej znaczących świątyń.

Rekonkwista sięga w poł. XI w. do linii Ebro-Duero, w pocz. XII w. do Tagu, w pocz. XIII w. do Guadiany. W tym samym tempie, z przerwami, posuwa się na południe budownictwo kościelne. Większe i mniejsze budowle pojawiają się w północnej Hiszpanii od 2 poł.

XI w., niektóre z nich tak wybitne, jak katedra w Jaca, ok. 1060, S. Isidoro w Leon, 1054-1067, oraz - nawiązująca do planu kościoła St-Semin w Tuluzie (124*) i do najlepszych przykładów rzeźby architektonicznej z XI i XII w.

-    świątynia w Santiago de Compostela, zaczęta 1075.

Przeważają kościoły halowe. Forma ich w zasadzie nie różni się od kościołów Katalonii i południowo-zachodniej Francji. Charakterystyczne dla Kastylii są przylegające do jednego lub obu boków kościoła arkadowe, stropowe lub sklepione portyki.

Wielkie kościoły późnoromańskie i ro-mańsko-gotyckie w południowej prowincji Leon (Salamanka, stara katedra*, od 1152; Zamora, 1151-1174; Toro, od 1160) i we wschodniej Aragonii (Tar-ragona, od 1171; Lerida, od 1203; Huesca, pocz. XIII w.) są krzyżowo sklepionymi bazylikami.

-    Ciężkie formy architektoniczne

-    ostrołukowe, niskie arkady niosące grube, z rzadka artykułowane ściany nawy głównej

-    sklepienia żebrowe z grubymi żebrami, gurtami i zwornikami

-    pełne fantazji formy rzeźbiarskie (wieża katedry w Salamance*)

-    głowice figuralne i liściaste

-    kopuły żebrowe.

Oprócz nich nadal występują hale (La Coruna) i hale emporowe, kontynuujące typ Santiago de Compostela (Coimbra).

Segowia, S. Milian, X W.-1200. Kościół halowy z portykami od płn. i płd. Wewnątrz strop w typie artesonado; przemienność podpór nietypowa dla Hiszpanii.    >.

S. Miguel de Escalada, konsekracja 913, portyk 1050. Trójnawowa bazylika w stylu mozarabs-kim. Łuki podkowiaste w arkadach i w planie trzech apsyd. Pierwotną świątynię wizygocką zburzyli Maurowie w 711. Zob. 57.

Salamanka, stara katedra, zaczęta 1152. Późnoromańska wieża kopułowa na skrzyżowaniu naw jest przykładem bogactwa form stylu przejściowego, poprzedzającego wczesny gotyk. Wpływy bizantyjskie.