powstawanie i przewidywanie mapy synaptycznej2

Rys. 4. Schemat okluzji ciepłej.    R_ys. 5. Schemat okluzji chłodnej.

Mapa synoptyczna zawiera informacje, w formie symbolów literowych, o rodzaju masy powietrznej, występującej nad analizowanym obszarem. Masa powietrzna jest to znaczna objętość powietrza o rozmiarach rzędu tysięcy kilometrów w poziomie i kilku kilometrów w pionie, którą cechują stosunkowo jednorodne wartości temperatury i wilgotności powietrza, które nabyła przebywając dłuższy czas nad określonym typem podłoża - tzw. obszarem źródłowym. W klasyfikacji mas pod względem geograficznym wyróżniono następujące rodzaje:

•    PAm - powietrze arktyczne morskie - powstaje nad Morzem Arktycznym;

•    PAk - powietrze arktyczne kontynentalne - powstaje nad Arktyką. Na półkuli południowej masy te noszą nazwę antarktycznych;

•    PPm - powietrze polarne morskie, (wbrew nazwie umiarkowanych szerokości geograficznych, powstaje nad północnym Atlantykiem);

•    PPk - powietrze polarne kontynentalne - powstaje w centralnych częściach kontynentów - Rosja, Kanada;

■    PZm - powietrze zwrotnikowe morskie - powstaje na obszarach podzwrotnikowych Atlantyku, najczęściej na Wyspach Azorskich;

■    PZk - powietrze zwrotnikowe kontynentalne - powstaje nad północną Afryką i południowo-wschodnią Europą;

•PR - powietrze równikowe - powstaje w strefie równikowej, cechuje się dużą wilgotnością powietrza. Powietrze równikowe do Polski nie dociera.

Masy kontynentalne (k) są suche, w lecie ciepłe, w zimie chłodne. Masy morskie (m) są wilgotne i mniej skontrastowane pod względem termicznym w ciągu roku.

Treść map synoptycznych z kilku poprzednich terminów i aktualnej pozwala na stwierdzenia o charakterze prognostycznym. Najistotniejsze zmiany pogody dokonują się podczas przechodzenia i po przejściu frontów atmosferycznych. Z niżami, dokładniej zatokami niżowymi, związane jest występowanie większości frontów chłodnych.

Ostatecznym celem prognozy pogody jest uzyskanie informacji o najważniejszych elementach meteorologicznych: ciśnieniu, temperaturze, zachmurzeniu, opadach i widzialności. We współczesnej synoptyce wyróżnia się: prognozy krótkoterminowe - do 48 h; średnioterminowe - na okres 3-10 dni i długoterminowe. Wraz z wydłużaniem się okresu objętego prognozą konieczne jest uwzględnianie obserwacji z większego obszaru. Jedną z metod realizowania prognozy jest omówiona już metoda synoptyczna.

Uzupełnia się ją jedną ze starszych, stosowanych w synoptyce - metodą ekstrapolacji polegającą na założeniu, że obserwowane zjawiska będą się rozwijać w najbliższym okresie w sposób podobny do istniejącego. Metoda daje wiarygodne wyniki dla okresów 6-24-godzinnych, przy dłuższych zawodzi. We współczesnej synoptyce jest jednak metodą zbyt mało precyzyjną.

W latach 50. w USA, następnie w innych krajach, zaczęto stosować modele numeryczne. Początkowo były one proste, następnie ulepszane w miarę rozwoju techniki obliczeniowej i przewyższają obecnie precyzją subiektywne ujęcia synoptyków.

Pierwszym etapem synoptyki były dwuwymiarowe mapy synoptyczne, na początku XX w. poddano analizie mapy acrologicznc, dzięki czemu mapa uzyskała trzeci wymiar -wysokość. Obecnie wprowadza się wymiar dodatkowy - czas, dzięki wykorzystaniu obrazów satelitarnych i animowanych sekwencji zachmurzenia. Aktualnie na orbicie geostacjonarnej znajduje się kilkanaście operacyjnych satelitów meteorologicznych, które należą do Chin, EUMETSATu, Japonii, Indii, Rosji i USA.

Rys. 6. Przykład mapy synoptycznej dla Europy.