prapol072

grodów podobnych, wznoszonych zbiorowym wysiłkiem ludności według jednej myśli przewodniej, oraz spostrzeżenia poczynione w grodzie biskupińskim, w szczególności stwierdzone tam pomysłowe rozplanowanie wnętrza grodu, zapewniające najlepsze wykorzystanie miejsca, a także równe roz-

Rys, 29. Rekonstrukcja grodu prasłowiańskiego w Biskupinie, w pow. żnińskim. Wedł. rysunku art.-malarza Stanisława Łuczaka.

miary i identyczny sposób budowy wszystkich domów, świadczą o istnieniu zwartej organizacji szczepowej pod silną władzą, umiejącą narzucić swą wclę ogółowi.

Odkrycia w Biskupinie dały nam dość dokładny obraz gospodarki ludności grupy wschodnio-wielkopolskiej kultury „łużyckiej" w młodszej części okresu halsztackiego. Przodkowie nasi hodowali wówczas bydło rogate, konie, świnie, owce, koz3^r i psy. Ze zbóż uprawiali trzy gatunki pszenicy, jęczmień i proso a poza tym siali len i mak i sadzili groch, bób i soczewicę. Łowy i rybołówstwo odgrywały w ich gospodarce tylko drebną rolę, jak wynika z faktu, że wśród kości zwierzęcych, stanowiących odpadki uczt mięsnych, szczątki zwierząt domowych stanowiły przeszło 98,8%, a kości zwierząt dzikich zaledwie 1,2%, ości rybie zaś były niezmiernie rzadkie.

Grupa wschodnio-wielkopolska, wyodrębniająca się w młodszej fazie okresu halsztackiego, obejmuje głównie wschodnią część Wielkopolski na wschód od Prosny oraz powiaty szamotulski, śremski, jarociński, krotoszyński i ostrowski na zachodnim brzegu Warty i Prosny. Południowa jej granica przechodzi przez powiat kluczborski na Śląsku, ku wschodowi sięga ona do powiatów tureckiego, laskiego i wieluńskiego, na północy zazębia się ceramika inkrustowana częściowo z zasięgiem grupy kujawsko-chełmińskiej.

Północno-zachodnie grupy kultury „łużyckiej"

Także w g r u ,p i e górzyckiej. nazwanej tak od cmentarzyska w Górzycach, w pow. rzepińskim i wytworzonej na początku wczesnego okresu żelaznego, można wyróżnić dwie fazy rozwojowe. Typ przewodni fazy starszej tworzą piękne, bogato rozczłonkowane naczynia z lejkowatą szyjką i ornamentyką guzową, żłobkowaną i rytą, zbliżone do formy przewodniej grupy środkowo-śląskiej i zachodnio-wielkopolskiej (tabl. XIV, 4). W fazie młodszej panują naczynia grubszej roboty o wyrównanym profilu, zdobione ornamentem pseudo-sznurowym. tzn.. rzędami ukośnych kresek, odciskanych skośnie żłobkowanym naszyjnikiem i przypominających odciski sznura (tabl. XIV, 5). Z innych form spotykamy w fazie starszej amfory gruszkowate, zdobione zygzakami, misy, talerze krążkowate, czarki, dwojaki, tzw. kadzielnice i grzechotki (kuliste i w kształcie ptaszków). Ludność grupy górzyckiej grzebała zmarłych w grobach popielnicowych, zawierających nieraz domieszkę szczątków stosu i tworzących duże cmentarzyska. Oprócz niezbyt licznych przystawek wkładano do grobów szpile brązowe i żelazne z łabędzią szyjką, wisiorki gruszkowate, paciorki z brązu lub niebieskiego szkliwa z białymi liniami falistymi, żelazne neże i szczypce. Grupa ta zajmuje ziemie położone po obu stronach dolnej Warty, mianowicie powiaty: chojerski, myśliborski, choszczeński, gorzowski, strzelecki, rzepiński i sulęciński i wykazuje silne wpływy kultury pomorskiej.

Ludność kultury łużyckiej, mieszkająca na Pomorzu zachodnim, broni ujścia tej rzeki i dostępu do morza przed zaznaczającym się w tym czasie naporem germańskim z zachodu, budując grody, jakie znamy np. z Kamieńca i Siadła

•137