Psychologia ogólna19

47

a przede wszystkim interpretacyjnych. Otrzymuje gotowe wypowiedzi, których już ani wyjaśnić, ani uszczegółowić nie może (zwłaszcza jeśli badanie jest anonimowe).

W zależności od celu.badania, czy chodzi o wykrycie jakiejś ogólnej prawidłowości, zależności czy o poznanie stanowiska danej osoby w kwestii, która już ogólnie jest zbadana, badacz stosuje w ankiecie pytania otwarte lub skategoryzowane. Pytania otwarte pozostawiają badanemu pełną swobodę wypowiedzi, ale wymagają od niego znacznego wysiłku i samodzielnego myślenia. Na pytania skategoryzowane odpowiedź jest prosta - polega na wyborze najbardziej odpowiadającej badanemu propozycji spośród podanych alternatyw.

W wywiadzie stosuje się zwykle pytania otwarte, w ankiecie oba rodzaje pytań, natomiast kwestionariusze zawierają przeważnie szczegółowe pytania skategoryzowane. Metoda ta wymaga standaryzowania pytań i proponowanych wariantów odpowiedzi. Czysto wykorzystuje się je do diagnozowania osobowości i wówczas, podobnie Jak w testach, stosuje się odpowiednie punktowanie (ocenianie) wybranych przez badanego odpowiedzi. Pozwala to określić liczbowo poziom cech opisujących osobowość lub jej aspekt, tworzyć tzw. profile osobowości. Charakterystyki takie nadają się do porównywania badanych np. w związku z wyborem spośród nich osoby

0    cechach pożądanych z jakiegoś powodu. Stanowią jedynie punkt wyjścia

1    początek badań, których najważniejsza część wymaga bardziej pewnych metod.

Obie metody służą - podobnie jak wywiad - poznawaniu zainteresowań, postaw, aspiracji i całej osobowości. Wspomniane trudności konstrukcyjne i interpretacyjne wynikają z charakteru tych przedmiotów badania; pytanie badanego o cechy jego osobowości i formy ich ujawniania się jest bardzo dyskusyjne i trudne dla badającego. Podatkowe trudności wiążą się z niemożnością ingerowania badacza w trakcie wypełniania formularzy z pytaniami czy po zakończeniu badania.

Pytania do tych badań muszą być proste, krótkie, bardzo starannie sformułowane: jednoznaczne, w poprawnym języku, stylu, w zrozumiały sposób. Te rygory eliminują z terenu zastosowania obu metod pewne zagadnienia, o które nie sposób pytać wprost, na które odpowiedź musi być złożona - nie można więc zmuszać do pisania wypracowań, nie da się też odpowiedzi skategoryzować.